Xalqlarimiz doʻstligida buyuk zotlarning oʻrni



Download 135,12 Kb.
Pdf ko'rish
bet2/3
Sana31.12.2021
Hajmi135,12 Kb.
#223266
1   2   3
Bog'liq
Xamsat ul mutahhayrim Jomiy

ulmaoniy” tarkibiga kiruvchi “Gʻaroyib ussigʻar” (“Bolalik gʻaroyibotlari”), “Navodir

ushshabob” (“Yoshlik nodirliklari”), “Badoeʼ ulvasat” (“Oʻrta yasharlik goʻzalliklari”),

Favoyid ulkibar” (“Qarilik foydalari”) devonlaridan joy olgan sheʼriy asarlarida, “Sittayi



zaruriya” debochasi va undagi qasidalarda ustozini madh etadi. “Devoni Foniy”da Jomiyga

tatabbuʼlar bitib, uning tavrida ham gʻazallar yozadi. “Mahbub ulqulub”, “Muhokamat ul



lugʻatayn” va “Mezon ulavzon”da ham ustozini hurmat bilan qayta-qayta yodga oladi.

Xamsa”ning har bir dostonida unga maxsus bob bagʻishlab, “Majolis unnafois” tazkirasida




ham Jomiyni alohida taʼrifu tavsif etadi.

Ammo, qaysidir maʼnoda, ustozi haqida bir butun tasavvur uygʻotadigan yaxlit bir asar yozib,

uning xotirasini abadiylashtirishga ehtiyoj bor edi. Shu maqsadda Navoiy Jomiy vafotidan ikki

yil oʻtganidan keyin, yaʼni 1494 yili maxsus “Xamsat ulmutahayyirin” (“Hayratlanarli

beshlik”) asarini yaratdi. Asar boshdan-oxir Jomiy taʼrifu tavsifiga bagʻishlangan. Jomiy

vafotidan keyin yozilgani uchun ham u qaysidir maʼnoda, ikki buyuk ijodkor

munosabatlarining oʻziga xos xotimasi, deyish mumkin.

Xamsat ulmutahayyirin”ning kompozitsiyasi ham juda oʻziga xos. Asar asosan,

Muqaddima”, uch maqolat va “Xotima”dan – jami besh qismdan iborat. Biroq uning

Bismillo…” deb boshlanuvchi alohida kirish qismi ham bor. Unda Navoiy hamd va naʼt,

Jomiy taʼrifidan keyin asarning har bir qismida aynan nimalar haqida toʻxtalishini oʻzi

batafsil hikoya qiladi.

Muqaddima” – Jomiyning tugʻilishi, nasabi, bolalik va yigitlik davri, ustozlari va piri, zohiriy

va botiniy ilmda erishgan darajasi, Navoiyning bu zot bilan ilk uchrashuvi.

Avvalgi maqolat” – ikki ijodkor oʻrtasidagi nozik ustoz-shogirdlik va pir-muridlik

munosabatlarini aks ettiruvchi hikoyatlar.

Ikkinchi maqolat” – Jomiy va Navoiy oʻrtasidagi turli yozishmalar va ular bilan bogʻliq

voqealarni qamrab olgan hikoyatlar.

Uchinchi maqolat” – Jomiy asarlari roʻyxati, shuningdek, ikki buyuk ijodkorning bir-biriga

adabiy taʼsir etishi natijasida dunyoga kelgan asarlar haqida.

Xotima” – Navoiy Jomiy huzurida oʻqigan va taʼlim olgan kitob va risolalar roʻyxati,

Jomiyning karomatlari bilan bogʻliq hikoyatlar, Jomiy vafotining tafsilotlari, Navoiyning ustozi

va piriga atab yozgan marsiyasi.

Alisher Navoiy buyukligining oʻziga xosligi shundaki, bu qalam sohibiga nazmda ham, nasrda

ham tengsiz asarlar yaratish qobiliyati ato etilgan edi. Ammo “Xamsat_ul'>Xamsat ulmutahayyirin”da

Navoiyni tamoman boshqa ijodkor sifatida koʻramiz. Farhod va Shirin, Layli va Majnun kabi

toʻqima timsollarni haddi aʼlosiga yetkazib yaratgan shoir oʻzi bilan hamnafas yashagan real

shaxs − Jomiy siymosini aks ettirishda butunlay oʻzgacha yoʻldan boradi. Ustozi va pirini

taʼriflashda turli jimjimador, mubolagʻaga boy soʻzlar, ifodalardan maksimal darajada

qochadi. Hayotda oʻzi koʻrgan, bilgan voqealarni oʻta aniq ifodalaydi. Eng muhimi, hech

yerda kitobxonni chalgʻitmaydi. Hayotiy haqiqatni borligicha aks ettiradi.

Xamsat ul-​



mutahayyirin”da Jomiy va Navoiy munosabatlarining turli tomonlari aks etgan

boʻlsa ham, avvalo, ular oʻrtasidagi haqiqiy ustoz-shogirdlik rishtalari koʻrsatiladi.

Jumladan, asarda muallif erinmasdan ustozi huzurida taʼlim olish va foydalanish yuzasidan

oʻqigan kitoblari roʻyxatini keltirib oʻtadi. Bundan tashqari, Navoiy Jomiy “Xamsa” bilan

Haft avrang”ni qiyoslash yoʻli bilan ovoz chiqarib oʻqiganida tinglaganini, shuningdek, baʼzi

risolalar Jomiy oldida oʻqilmagan boʻlsa ham, ulardagi ayrim murakkab joylarni ustozdan

soʻrab turganini yozadi. Ana shu maʼlumotlar Jomiyning, haqiqatan ham, Navoiyga

toʻgʻridan-​

toʻgʻri muallim, mudarris, yoʻlboshchi, chinakam ustoz ekanini yana bir karra

isbotlaydi.




Jomiy va Navoiy oʻrtasida oʻta kuchli adabiy taʼsir boʻlgan. Bu “Xamsat


Download 135,12 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish