Xalqimiz ma`naviy yuksalishida dinlarning o`rni. Reja: Avesto – xalqimiz diniy, axloqiy, ilmiy, adabiy qarashlarini ifoda etadigan bebaho ma`naviy meros

Payg’ambar s.a.v. davri (610-632). Bu davrda Payg’ambar s.a.v. hali hayot edilar. Vahiy kelishi davom etayotgan bir davr edi. Ixtilofli va muammoli masalalarni shaxsan u zotning o’zlari orqali hal etilardi. Muhammad s.a.v. payg’ambar bo’lish bilan birga davlat boshlig’i ham edilar. Barcha huquqiy masalalar, sud jarayonlari, ijro bevosita u zotning boshchiliklarida bo’lar edi.

Sahobalar davri. Payg’ambar s.a.v. vag’otlaridan keyingi davrda Islom xalifaligi hududi tez sur’atlar bilan kengaya bordi. Andalus, Eron, Iroq, Suriya, Movarounnahr, Misr, Shimoliy Afrika musulmonlar qo’liga o’tdi. Musulmonlar u erlarga qozilar va faqihlarni yubora boshladilar. Bir-biridan uzoq bo’lgan erlarda mustaqil fiqh markazlari paydo bo’ldi. Bu markazlar bir-biridan ilmiy jihatdan deyarli farq qilmas edi. Madina, Makka, Misr, Kufa, Basra va Shom kabi mahalliy markazlarning urf-odatlari, ehtiyoj va shart-sharoitlari boshqa-boshqa edi. Fiqhni tadbiq etuvchi sahobalar etuk qobiliyatli, ochiq fikrli va keng dunyoqarashga ega edilar. Ular biror fiqhiy qonun-qoidani joriy etishda albatta o’sha er aholisining urf-odati va shart-sharoitlarini hisobga olar edilar. Shu sababdan fiqh ilmi tezlik bilan xalq ziyolilari orasiga singib ketdi.

Sahobalar davrida quyidagi fiqh markazlari shakllandi :