Xalqaro tashkilotlar huquqi

Xalqaro tashkilotlar tomonidan qarorlar qabul qilinishi
Xalqaro tashkilot tomonidan qabul qilingan qarorni mazkur tashkilot ustaviga va boshqa qoidalarga muvofiq ravishda ayni vakolatga ega organ tomonidan a’zo davlatlarning o‘z irodalarini bildirishlari, deyishimiz mumkin. Qarorlarning shakllantirilishi jarayoni:

• 
  birinchidan, ta’sis etuvchi hujjat vakolatlariga;
  
• 
  ikkinchidan, ish yuritish qoidalariga;
  
• 
  uchinchidan, organ tarkibiga bog‘liq bo‘lishi mumkin.
  

Qaror qabul qilinishi jarayoni tashabbusning tugilishi bilan boshlanadi. Bunday tashabbus davlat, davlatlar guruhi, organ yoki xalqaro tashkilot mansabdor shaxslari tomonidan ko‘rsatilishi mumkin. Odatda tashabbuskor ma’lum muammoni ko‘rib chiqishni taklif etadi. Ko‘p xollarda u bulajak qarorning loyixasini ham taklif etishi mumkin.

Xalqaro tashkilotlar tajribasida hammualliflik ham keng qo‘llaniladi. Bunday xollarda hammualliflar sonining ortib ketishi loyixaning ayrim bandlari bo‘yicha bir tuxtamga kelishda qiyinchiliklar tug‘dirishi mumkinligini ham hisobga olish kerak.

Qarorning shakllanishidagi keyingi boskich muammoning kun tartibiga kiritilishidir. Ko‘pgina xalqaro tashkilotlarda muammoning yalpi majlis kun tartibiga qo‘yilishidan oldin mazkur masala tashkilotning ishchi guruhlari tomonidan ko‘rib chiqiladi va ayni shu jarayonda qaror loyixasi ishlab chiqilib, uning tarafdorlari va qarshilik ko‘rsatuvchilar ma’lum bo‘ladi.

Qarorning muxokama etilishi xalqaro tashkilotning qaror qabul qilish jarayonining muhim bosqichi hisoblanadi. Ushbu muxokama bevosita siyosiy ahamiyat va yuridik natijaga egadir. Qaror qabul qilinishi jarayonining xal etuvchi bosqichi ovoz berilishidir. Xalqaro tashkilotlarning aksariyat organlarida har bir delegatsiya bir ovozga ega bo‘ladi. Faqat ayrim qaror qabul qilishning farqli tizimiga ega organlarda mavjud me’yorlardan kelib chiqqan xolda davlatlarning ovoz berishlari o‘zgarishi mumkin.

Masalan, BMT tizimidagi moliyaviy organlarda har bir davlat o‘z a’zolik badalining mikdoridan kelib chiquvchi ovoz soniga ega.

Har bir organning tartib qoidalarida qaror qabul qilinishi uchun lozim ovoz mikdori belgilanadi.

Qarorlar bir ovozdan, ko‘pchilik tomonidan yoki sifatiy mikdor farqi bilan qabul qilinishi mumkin.

Ko‘pchilik ovoz va sifatiy mikdor farqi mutlak yoki nisbiy bo‘lishi mumkin. Mutlak ko‘pchilik barcha a’zolarning hisobga olinishlarini anglatsa, nisbiy ko‘pchilik faqat ovoz berish jarayonida hozir bo‘lgan a’zolarni hisobga oladi. Ba’zi xollarda xalqaro tashkilot organida qaror ovozga qo‘yilmay, ya’ni akklamatsiya yo‘li bilan (ma’qo‘llash yoki ma’kullamaslik asosida) yoki e’tirozlarsiz qabul qilinishi mumkin. Xalqaro tashkilotlar faoliyati amaliyotida so‘nggi vaqtlarda konsensus asosida qaror qabul qilish xollari ko‘p uchramokda. Bunday qaror qabul qilish barcha davlatlarning manfaatlarini hisobga olgan rozilikka asoslanganligi bilan o‘ziga hosdir.