Xalqaro tashkilotlar huquqi

Xalqaro tashkilot organlari
Xalqaro tashkilot organlari uning tarkibiy kismlari va bo‘linmalaridir. Xalqaro tashkilot organlarining xususiyatlari quyidagilarda namoyon bo‘ladi:

• 
  birinchidan, xalqaro tashkilotning organi ta’sis etuvchi yoki boshqa akt asosida tashkil etiladi;
  
• 
  ikkinchidan, unga ma’lum huquq va vakolatlar berilgan bo‘ladi;
  
• 
  uchinchidan, ichki to‘zilishga va ma’lum tarkibga ega bo‘ladi;
  
• 
  to‘rtinchidan, qarorlar chikarish tartibiga ega;
  
• 
  beshinchidan, ta’sis etuvchi yoki boshqa aktlarda uning huquqi maqomi belgilab berilgan bo‘ladi.
  

Xalqaro tashkilotlar organlarini turli belgilarga ko‘ra tasniflash (klassifikatsiyalash) mumkin. A’zolik belgisiga kugra tashkilotlar hukumatlararo, parlamentlararo, ma’muriy, jismoniy shaxs sifatida qabul etilgan a’zolardan, turli ijtimoiy guruhlar vakillari a’zoligidan iborat bo‘lishlari mumkin.

A’zo davlatlarning vakillari yuboriladigan hukumatlararo organ eng muhim hisoblanadi.

Ma’muriy organ har qanday tashkilotning eng muhim tarkibiy tuzilmasidir. U faqat mazkur xalqaro tashkilot oldida javobgar bo‘lib, uning nomidan ish kuruvchi mansabdor shaxslardan tarkib topadi.

A’zolarining soniga ko‘ra organlar ikki guruhga: a) umumiy, ya’ni barcha a’zo davlatlar kiruvchi va b) a’zoligi cheklangan organga ajratilishi mumkin. Xalqaro tashkilotlarning siyosatini umumiy a’zolikka asoslangan organ belgilaydi. Quyidagi eng asosiy muammolar:

• 
  birinchidan, umuman tashkilotning siyosati va tamoyillari;
  
• 
  ikkinchidan, loyixalar, konvensiyalar va tavsiyanomalar qabul qilish;
  
• 
  uchinchidan, budjet va moliya masalalari;
  
• 
  to‘rtinchidan, Ustav (nizom)ni qayta ko‘rib chiqish va unga o‘zgartirishlar kiritish;
  
• 
  beshinchidan, tashkilotta a’zolar qabul qilish masalasining yechimi uning ixtiyoriga koldiriladi.
  

Shu bilan birga ko‘pgina tashkilotlar faoliyatida (masalan, Xalqaro mexnat tashkiloti, Xalqaro fuqarolik aviatsiyasi tashkiloti) a’zoligi cheklangan organning roli ortib borishi kurinadi.

Mazkur organlar ishi bir-ikki a’zo davlatning qiziqishlaridan kelib chiqib emas, balki barcha a’zo davlatlarning manfaatlaridan kelib chiqqan xolda ishlarini tashkil etishlari lozim. Xalqaro tashkilotning a’zolar tarkibi cheklangan organini tashkil etishda:

• 
  odil jug‘rofiy taqsimot;
  
• 
  alohida qiziqishlar mavjudligi;
  
• 
  manfaatlari mos tushmayotgan davlatlar guruhlarining teng
  vakillikka ega bo‘lishlari;
  
• 
  kichik moliyaviy ulush qo‘shish;
  
• 
  siyosiy vakillik tamoyillariga tayaniladi.