Xalqaro shartnomalar huquqi

Xalqaro shartnoma obyekti va maqsadi

Xalqaro huquq subyektlarining moddiy va nomoddiy ne’matlarga qaratilgan munosabatlari, harakatlari va ma’lum xatti-harakatda o‘zlarini tiyib turishlari xalqaro shartnoma obyekti hisoblanadi.

Xalqaro shartnoma maqsadi deganda xalqaro huquq subyektlarining shartnoma tuzish orqali amalga oshirish va erishishga qaratilgan holati tushuniladi. 1969 yilgi Vena konvensiyasi me’yorlari davlatlar o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarga hamda xalqaro shartnomalar doirasida xalqaro huquqning boshqa subyektlari xususan, xalqaro tashkilotlar o‘rtasidagi munosabatlarda ham qo‘llanadi. Xalqaro shartnomalar huquqi to‘g‘risidagi 1969 yilgi Vena konvensiyasiga muvofiq, shartnoma matnini tayyorlash va qabul qilish: «muzokaralarda qatnashayotgan davlatlar», ya’ni shartnoma matnini tayyorlash va qabul qilishda qatnashgan yoki ko‘p tomonlama shartnoma matniga nisbatan xalqaro konferensiyada ishtirok etayotgan va ovoz berishda qatnashayotgan davlatlarning uchdan ikki qismi ovoz berishi orqali amalga oshiriladi.


Xalqaro shartnomalarni tasniflash

Xalqaro shartnoma turli asoslarda tasniflanishi mumkin. Ishtirokchilar soniga ko‘ra xalqaro shartnomalar ikki tomonlama va ko‘p tomonlama turlarga bo‘linadi. Ko‘p tomonlama xalqaro shartnomalarga barcha davlatlar ishtirokini ko‘zda tutuvchi universal shartnomalar hamda ishtirokchilar soni cheklangan shartnomalar kiradi. Xalqaro shartnomalar ochiq yoki yopiq bo‘lishi mumkin. Ochiq xalqaro shartnomalar deb, har qanday davlatlar ishtirok eta olishi mumkin bo‘lgan shartnomalarga aytiladi. Yopiq xalqaro shartnomalar ularda ishtirok etish uchun shartnoma ishtirokchilari roziligi talab qilinadi. Tartibga solish obyektiga ko‘ra xalqaro shartnomalar iqtisodiy, siyosiy, ilmiy-texnikaviy va boshqa turlarga bo‘linishi mumkin.

1969 yilgi Vena konvensiyasi shartnomalarning uch turini belgilaydi:

1) ikki tomonlama shartnomalar;
2) ko‘p tomonlama shartnomalar;
3) cheklangan sonli ishtirokchilarga ega bo‘lgan ko‘p tomonlama shartnomalar.