Xalqaro qimmatli qog’ozlar orqali kapital jalb qilish

. XALQARO QIMMATLI QOG’OZLAR ORQALI KAPITAL JALB QILISH

4-mavzu.

Yevroqogʻozlar turlari

Yevroaksiyalar –

kompaniyalar, umumiy holda transmilliy kompaniyalar, banklar, investitsion fondlarning ham milliy bozorda, ham boshqa mamlakatlarbozorlarida savdoga qoʻyiladigan aksiyalaridir. London, Singapur, Lyuksemburg yevroaksiyalar savdosi amalga oshiriladigan asosiy moliyaviy markazlar hisoblanadi. Investorlar turli mamlakatlardan sotib oluvchilar boʻlganligi uchun bitimlar mamlakatlar milliy valyutalarida tuzilishi mumkin.

Yevroobligatsiyalar (ingl. eurobond) -

mamlakatdan tashqarida qattiq valyutada sotiladigan obligatsiyalardir. Bugungi kunga kelib yevroobligatsiyalar har qanday mamlakatda chiqarilishi mumkin va aksariyat holatlarda yevro yoki AQSH dollarida muomalaga chiqarilmoqda. Ularga misol sifatida yevrodollar obligatsiyalari, yevroiyen obligatsiyalarini keltirish mumkin. Yevroobligatsiyalar emitentlar nuqtai nazaridan davlat (suveren) yevroobligatsiyalari va korporativ yevroobligatsiyalarga boʻlinadi.

Yevrodepozitsertifikatlari –

• amerika banklari boʻlinmalari va shoʻba kompaniyalari va boshqa davlat banklari tomonidan xorijiy valyutada (asosan AQSH dollarida) chiqarilgan qimmatli qogʻozlar. Bunda depozit sertifikatlari bankda depozit joylashtirilganligi haqida maʼlumotnama hisoblanadi. Yevrodepozit sertifikatlari bozorida eng katta ulush Londonga toʻgʻri keladi. Yevrodollar depozit sertifikatlari asosan yirik institutsional investorlar uchun moʻljallab chiqariladi

Qisqa muddatli yevroqogʻozlar-

seriyali tarzda chiqariladigan xalqaro darajada joylashtiriladigan qimmatli qogʻozlardir. Bunda eng yirik emitentlar amerika transmilliy kompaniyalari hisoblanadi

Yevroobligatsiyalarning afzalliklari va kamchiliklari

Afzalliklari	Kamchiliklar
Jalb qilinadigan mablagʻ miqdorining yuqoriligi (muomalaga chiqarishning oʻrtacha qiymati – 300 million AQSH dollari)	Axborotlarni oshkor etish boʻyicha qarz oluvchiga nisbatan jiddiy talablarning mavjudligi
Muomala muddatining uzoqligi (3 yildan – 30 yilgacha)	Yevroobligatsiya muomalaga 30 yilgacha) chiqarish jarayonining yuqori miqdorda xarajatlar talab qilishi
3 Foiz stavkalarining juda pastligi (yillik 5%)	Qimmatli qogʻozlarni tayyorlash va joylashtirishning koʻp vaqt talab qilishi (4–6 oy)
Taʼminot va garov boʻyicha talablarning mavjud emasligi	Valyuta riskining yuzaga kelishi va Boshqalar
Xalqaro miqyosda kredit tarixi yuzaga kelishi	Davlat moliyaviy siyosati bilan bogʻliq xatarlar

Xorijiy aksiyalar afzalliklari va kamchiliklari

Afzalliklari	Kamchiliklari
Aksiyalar oldi-sotdisida valyuta konvertatsiyasini amalga oshirishga zarurat yoʻqoladi, valyuta riski kamayadi. Investorlar belgilangan soliqlar va chegaralashlardan qochadi. Siyosiy, iqtisodiy risklar, likvidlilik riski pasayadi	Mamlakatda xorijiy aksiyalarga nisbatan maʼlum tartib qoida belgilab qoʻyilishi. Xorijiy kompaniyalarga nisbatan aksiyalar miqdori, moliyaviy hisobotlar va boshqa jihatlar boʻyicha qatʼiy talablar belgilanishi.

Aksiyalar bozori kapitallashuvi boʻyicha eng katta birjalar oʻntaligi, milliard AQSH dollarida

Amerika va global depozitar tilxatlarni muomalaga kiritish bosqichlari

Bosqichlar	Bosqichlarning mohiyati
Birinchi bosqich	Emitentning oʻz mamlakati fond bozoriga aksiyalar chiqarishi
Ikkinchi bosqich	Amerika fond bozorida xalqaro darajadagi vositachi orqali emitent aksiyalarini deponentlash
Uchinchi bosqich	Deponentlangan aksiyalarni xalqaro darajadagi vositachi orqali AQSHda roʻyxatdan oʻtkazish
Toʻrtinchi bosqich	Xalqaro darajadagi vositachi orqali deponentlangan aksiyalarga nisbatan amerika depozitar aksiyalarini emissiya qilish. Bunday aksiyalar amerika fond bozorlarida mustaqil muomalada boʻlmaydi.
Beshinchi bosqich	Maʼlum miqdordagi amerika depozitar aksiyalari hisobiga amerika depozitar tilxatlari (ADR)ni chiqarish
Oltinchi bosqich	AQSH fond bozorida ADRlarni muomalaga kiritish
Yettinchi bosqich	Global depozitar tilxatlar (GDR) sifatida AQSHda roʻxatdan oʻtkazish. Bunday qimmatli qogʻozlar ADR-1, ADR-4 va taʼminlanmagan amerika depozitar tilxatlaridan yuzaga keladi. AQSHdan tashqari jahonning boshqa mamlakatlari fond bozorlarida muomalada boʻladi