Xalqaro iqtisodiy munosabatlar kafedrasi а. М л ы м о V, Z. M. Otaqo‘z iy e

soffoydaning kutilayotgan me yori;
fo iz stavkasi.
Agarda kutilayotgan foyda me’yori foiz stavkasidan yuqori 
boMsa, investisiyalash foydali va askincha, foiz stavkasi kutilayotgan 
foyda miqdoridan yuqori boMsa, investisiyalash foydali boMmay 
qoladi.
Investisiya harajatlari foyda keltirishini aniqlashda nominal foiz 
stavkasi emas, balki real foiz stavkasi hisobga olinadi. Real foiz 
stavka narxlar darajasini o‘zgarishini aks ettirib, nominal stavkadan 
inflyatsiya darajasini ayirmasi ko‘rinishida aniqlanadi.
Masalan, nominal foiz stavkasi 16%ga teng boMsa, inflyatsiya 
darajasi yiliga 12%ni tashkil etsa, unda real foiz stavkasi 4% (16%- 
1 2
%) tashkil etadi.
Investisiya talabining egri chizigM istalgan investisiya hajmi (I) 
va real foiz stavkasi miqdori (r) o‘rtasidagi bogMiqlikni o‘matadi. 
Real foiz stavkasi, ya’ni pul kapitalini qarzga olish bahosi qanchalik 
yuqori boMsa, investisiyalashni xohlovchilar shuncha kam boMadi va 
aksincha real foiz stavkasi qanchalik past boMsa, foyda keltiradigan 
investisiya loyihalari shuncha ko‘p boMadi. Shuning uchun ham in­
vestisiya funksiyasi grafigi quyiga qarab og‘ma boMadi.
Makroiqtisodiy siyosatda foiz stavkasi bilan investisiya hajmi 
o‘rtasidagi mavjud bogMiqlik hisobga olinadi va keng foydalaniladi.
Foiz stavkasining miqdori pul-kredit siyosatining muhim quroli 
hisoblanadi: davlat uni o‘zgartirish orqali mamlakatdagi pul taklifini 
tartibga solib turadi.
83

---

Foiz stavkasining ko‘tarilishi pulning qimmatlashuvi va unga boM­
gan talabning qisqarayotganini bildiradi. Demak, investisiya harajatlari 
ham qisqarib boradi. Olz navbatida, investisiya harajatlaming qisqarishi 
kelajakda milliy ishlab chiqarish hajmining pasayishini bildiradi.