Xalqaro iqtisodiy munosabatlar fakulteti

XVFning mamlakatlar o’rtasidagi valyuta munosabatlarini erkinlashtirishdagi o’rni

XVFning mamlakatlar o’rtasida valyuta munosabatlarini erkinlashtirishda qilgan eng katta qadami bu SDRni qabul qilgani hisoblanadi. SDR rivojlanayotgan davlatlarga arzon xalqaro kreditlardan foydalanish imkoniyatini beradi. Chunki SDR zayomlari bo’yicha foiz stavkalari sezilarli darajada bozor stavkalaridan past. Yana shu narsa aytish lozimki, shaxsiy kapital bozoriga kirish imkoniyati yo’qligi, rivojlanayotgan davlatlarni rasmiy moliyalashtirish kanalariga tayanishiga to’g’ri keladi.Lekin bosqichma-bosqich kapital harakatini erkinlashishi natijasida SDRga kredit bozorlari ekspansiyasi kuchayib, bu holat shaxsiy kapitalning xalqaro harakatini oshirdi. Buning natijasida rivojlangan davlatlar va ayrim rivojlanayotgan davlatlar o’zlarining rezervlarini kapital bozoridan zayomlar olish yoki boshqa davlatlar kapitali oqimi evaziga oshirish imkoniyatiga ega bo’lishdi. Oxir oqibat dunyoning asosiy valyutalari savatchasida o’rin olgan SDR dunyo pul birligi vazifasini bajara olmadi. Bu narsaga uni emissiya qilish borasidagi muammolar, kursni aniqlash bo’yicha noaniqliklar halal berdi. Shunday qilib zamonaviy jahon xo’jaligi tizmida SDR umumiy ekvalent vazifasini o’tasa, shaxsiy sektorda esa yetakchi rivojlangan davlatlarning milliy valyutalari SDRdan farqli o’laroq xalqaro xarid vositasi sifatida muhim ro’l o’ynaydi.⁷

XVFning dasturlarida valyuta kursining rejimini tanlash vazifasi doim muhim ro’l o’ynagan. Chunki bu tanlov davlatlarning iqtisodiyoti rivojlanishini ularning jahon xo’jaligidagi o’rni mustahkamlashni ta’minlaydigan muhim xususiyatlardan biri hisoblanadi. Hozirgi vaqtda Fond bu masalda pragmatik yondashuvga ega. XVFni rahbarlarining fikricha, barcha davlatlarga to’g’ri keladigan yagon kurs rejimi mavjud emas. Valyuta kursini rejimi tanlanayotgan payt faqatigan u yoki bu rejimning inqiroz sharoitida faoliyatni inobatga olmagan holda, har bir davlatning o’ziga xosligidan kelib chiqqan holda va bu rejimning ushbu davlat iqtisodiyotiga o’rta muddatda ta’sirni ko’rib chiqish kerak. Hech bir valyuta kurs rejimi mukkamal emas.

XVFda kapitalning kirishi va chiqishi borasidagi boshqaruvning universiyal mexanizm ishlab chiqilmagan. 90-yillarning boshlarida to’lov balansi moddalari asosida kapitalning cheklovi to’liq bekor qilindi.Fond endilikda faqatgina inqiroz davrida va favqulota vaziyatdagina kapital oqimining cheklovlarini o’rnatadi. Bu bilan u davlatlar milliy pul birligini inqiroz sharoitada keskin sotilishini va uning qadrini tushishini oldini oladi.

2.