Xalqaro iqtisodiy munosabatlar fakulteti

XVF moliyalashtirish manbalari va kreditlash shartlari

Fondning oddiy resurslari a’zo davlatlarning qo’yilmalari hisobiga, hamda SDR (special drawing rights) birligida ifodalangan rezerv aktivlarida shakllanadi. Har bir a’zo davlat SDRda ifodalangan kvotalarga ega. Kvota XVFga a’zo davlatlarning moliyaviy hamda tashkiliy munosabatlarida muhim mexanizm hisoblanadi.U davlatlarning XVFning kapitali podpiskasini umumiy summasini aniqlaydi. Va shuni etish lozimki u bilan davlatning qay miqdorda ovoz berish huquqiga egaligi ma’lum bo’ladi. Kvota hajmi Jahon iqtisodiyoti va Jahon savdosidagi davlatning o’rni hamda iqtisodiyotining nechog’lik rivojlanganligiga qarab o’rnatiladi.

Yamayka kelushuvidan avval a’zo davlatlar podpiskani 25%ni oltinda to’lashlari, qolganini esa o’zini milliy valyutasida to’lab berishlari shart edi. Yamayka kelishuvi davlatlarning oltin qo’yiladigan qo’yilmalaridan ozod qildi. Endilikda ‘’oltin ulushi’’ davlatlar tomonidan rezerv aktivlar tomonidan to’lanadigan bo’ldi. Ushbu rezervlar erkin konvertasiyaga ega boshqa a’zo davlatlar valyutasida bo’lishi lozim.

1969-yilli to’lov valyuta birligi bo’lmish SDR XVF rezerv aktivi sifatida kiritildi. SDR foiz ko’rinishidagi daromadga ega. U mavjud bo’lgan rezerv aktivlarga qo’shimcha sifatida kiritilib, SDR departamentiga a’zo davlatlar o’rtasida Fondagi ularning kvotasiga proporsional ravishda taqsimlandi. SDR kursi direktiv tartibda o’rnatiladi. 1981-yilda XVFning Boshqaruv Soveti SDRning qiymatini 5 ta asosiy valyuta qiymatidan kelib chiqan holda aniqlash joriy qilingan. Bular Amerika dollari, Germaniya markasi, Yaponiya yenasi, Fransiya franki va Buyuk Britaniya funt sterlinglari hisoblanaradi. Keyinchlalik Yevropa Ittifoqi pul birligi qo’shilgandan keyin ushbu savatcha o’zgartirish kiritildi

XVFning yuqori organi boshqaruvchilar Kengashi hisoblanadi. Huquqiy tashkilotlarda ko'pgina masalalarni hal etishda ko'pchilikning ovozi hisobga olinadi. Hozircha AQSh qator masalalar bo'yicha taqiqlash huquqiga ega.Chunki AQSh hozirda 17% ovoz berish huquqiga ega.Vaholanki ko'rilayotgan masalalar 85% ovoz olish bilan hal etilishi kerak. U yoki bu masala kо'rib chiqilishi va ovoz berish paytida mazkur tashkilotga a'zo mamlakatlarning fondga qo'shgan moliyaviy hissalari hajmi yoki XTTBning aksiya kapitalidagi ishtiroki hisobga olinadi. To'lovlar har uch yilda qayta kо'rib chiqiladi. Umumiy summaning 2/3 qismi rivojlangan mamlakatlarga tegishli (shuning 1/5 qismi AQSh ga) mazkur tashkilot a'zolarining 4/5 qismini tashkil qilgan rivojlanayotgan mamlakatlarga 1/3 qismi to'g'ri keladi.



1.1-rasm