Xalqaro huquqni muhofaza qiluvchi tashkilotlar

2. Jinoyatchilikka qarshi kurashda xalqaro hamkorlik shakllari 
 
Davlatlarning  jinoyatchilikka  qarshi  kurash  sohasidagi  hamkorligi 
bir nechta shakllarda olib boriladi: 
–  birinchidan,  muayyan  jinoiy  xatti-harakatlarning  hamjamiyatga 
xavfli ekanligini va birgalikda xalqaro-huquqiy qonun hujjatlarini qabul 
qilish orqali ularni to‘xtatish bo‘yicha birgalikda chora-tadbirlarni ishlab 
chiqish zarurligini davlatlar tomonidan e’tirof etilishi; 
–  ikkinchidan,  begona  hududda  yashirinib  yurgan  huquqbuzarlar 
qidiruviga yordam ko‘rsatish orqali. Buni amalga oshirishning ikki yo‘li 
bo‘lishi  mumkin  –  diplomatik  muassasalar  orqali  va  o‘z  mamlakatida 
qidiruv  va  dastlabki  tergovni  olib  borayotgan  organlar  (huquqni 
muhofaza  qilish  organlari)  o‘rtasidagi  bevosita  aloqalar  orqali. 
Hamkorlikning  mazkur  yo‘nalishi  kengayganligini  ta’kidlab  o‘tish 
lozim:  agar  oldin  davlatlar  jinoyatchini  qidirish  yoki  qaytarib  berish 
iltimosi  bilan  muayyan  mamlakatga  murojaat  etgan  bo‘lsa,  hozirgi 
kunda  qidiruv  butun  dunyo  miqyosida  olib  boriladi,  nafaqat  qochib 
ketgan  jinoyatchi,  balki  o‘g‘irlangan  mol-mulkning  qidiruvi  e’lon 
qilinadi.  Qidiruvni  engillashtirish  maqsadida  ba’zan  ma‘lumotlarni 
ayirboshlash amalga oshiriladi; 
–  uchinchidan,  jinoyat  ishi  bo‘yicha  zarur  materiallarni  olishda 
yordam  ko‘rsatish  orqali.  Jinoyatni  sodir  etgan  yoki  uni  bir  nechta 
mamlakatda  sodir  etgan  yoki  uning  bir  qismini  boshqa  davlatda  sodir 
etgan  taqdirda  v.h.  Guvohlar  va  ashyoviy  dalillar  boshqa  davlatda 
bo‘lishi mumkin. Ayrim holatlarda ish bo‘yicha materiallar olish uchun 
chet  elda  tergov  harakatlarini  olib  borish  lozim  bo‘ladi,  bu  esa  tegishli 
maxsus  topshiriq  yuborish  orqali  amalga  oshiriladi  (commissions 
rogatoires)
15
.  Bu  guvohni,  jabrlanuvchini  so‘roq  qilish,  voqea  joyini 
ko‘zdan  kechirish  v.h.  topshirig‘i  bo‘lishi  mumkin.  Kelishuv  boshqa 
davlatning  tegishli  organlari  tomonidan  qanday  turdagi  toprshiriq 
berilishi  mumkinligini  belgilaydi.  Mazkur  topshiriqni  bajaruvchi  organ 
o‘zining  milliy  protsessual  me‘yorlariga  tayanadi.  Bunda  topshiriqdagi 
barcha savollarga javob berilishi shart; 
                     
13
  Богатырев  А.Г.  Халқаро  хусусиятга  эга  жиноятларга  қарши  кураш  бўйича  Конвенция. 
//Келишувлар тўплами: Ўқув қўлланма. - М., 1990.
 
14
 Родионов К.С. Халқаро полиция: кеча, бугун, эртага. М. Норма, 1990 – 45 б.
 

---

37 
 
–  to‘rtinchidan,  jinoyatchilik  muammolarini  hal  etish  va  bu 
muammolarni o‘rganishda ayrim davlatlarga metodik va amaliy yordam 
ko‘rsatish  orqali.  Yordamning  bu  turi  aniq  yordam  ko‘rsatishga  jalb 
etilgan 
ekspertlarni 
ayrim 
mamlakatlarga 
jo‘natishda 
ifodalanadi.(jinoyatchilikka  qarshi  kurashning  asosiy  yo‘nalishlarini 
belgilash, penitensiar tizimni shakllantirish bo‘yicha  yo‘riqlar berish va 
boshq.); 
–  beshinchidan, jinoyatchilik va unga qarshi kurash muammolarini 
birgalikda  o‘rganish  orqali.  Shu  maqsadda  xalqaro  kongresslar  va 
anjumanlar chaqiriladi, xalqaro tashkilotlar va ilmiy-tadqiqot institutlari 
tuziladi; 
–  oltinchidan,  tezkor  va  boshqa  axborotni  ayirboshlash  orqali. 
Davlatlar ko‘pincha tergov va jinoyatchini qo‘lga olishni muvaffaqiyatli 
amalga  oshirish  uchun  zarur  bo‘lgan  axborot  hamda  jinoiy  xususiyatga 
ega  boshqa  axborotni  bir-birigataqdim  etadilar.  Xususan,  boshqa  davlat 
fuqarolariga 
nisbatan 
chiqarilgan 
hukmlar 
haqidagi 
axborotni 
ayirboshlash.