«xalqaro audit» fanining predmeti, ob’ekti va metodi

Aniqlanmaslik tavakkalchiliklari auditor tomonidan bir tomonlama aniqlanadigan u qo’llayotgan auditning taomillari buxgalteriya hisobi hamda moliyaviy hisobotda haqiqiy, alohida yoki birgalikda muhim xarakterga ega bo’lgan xatolar va buzib ko’rsatishlarni aniqlashga ruxsat bermasligining ehtimolini bildiradi. Aniqlanmaslik tavakkalchiligi auditor faoliyati sifatining ko’rsatkichi bo’lib hisoblanadi hamda auditorning malakasi va aniq auditning tekshiruvini o’tkazishning xususiyatlariga bog’liq. Auditor ajratib bo’lmaydigan va nazorat tavakkalchiliklarni baholash asosida o’zining faoliyatida yo’l qo’yiladigan aniqlanmaslik tavakkalchiligini belgilashi hamda aniqlanmaslik tavakkalchiligini kamaytirish maqsadida tegishli auditning taomillarini rejalashtirishi lozim. Aniqlanmaslik tavakkalchiligi hamda ajratib bo’lmaydigan va nazorat tavakkalchiliklarining

birlashtirilgan darajasi o’rtasida teskari bog’lanish mavjud.

Ajratib bo’lmaydigan va nazorat tavakkalchiliklari yuqori bo’lgan holda, aniqlanmaslik tavakkalchiligi auditorlik tavakalchiligini maqbul past darajasigacha kamaytirishi mumkin..

Aniqlanmaslik tavakkalchiligini pasaytirish maqsadida auditor quyidagilarni bajarishi lozim:

• 
  qo’llaniladigan auditning taomillarini takomillashtirish va bunda ularning sonining ko’payishi hamda mohiyati o’zgarishini ko’zda tutish;
  
• 
  tekshiruvga sarflanadigan vaqtni kamaytirish;
  
• 
  auditning tanlab olish hajmlarini o’stirish.
  

Auditni rejalashtirish vaqtida auditor moliyaviy hisobotni sezilarli buzib ko’rsatishlarga qanday harakat va hatti-harakatlar olib kelishini ko’rib chiqadi. Alohida schetlar hamda bitimlar turlari bo’yicha qoldiqlarning muhimligini auditning baholanishi auditorga qaysi masalalar hamda moddalarni o’rganish, qaysi tanlab olishdan foydalanish va qanday tahlil usullarini o’tkazish kerakligini hal qilishga yordam beradi. Bu auditorga umumiy audit tavakkalchiligini maqbul past darajagacha kamaytirishga xizmat qiladi.

Muhimlik hamda auditorlik tavakkalchiligining darajasi o’rtasida teskari bog’lanish mavjud: muhimlikning darajasi qanchalik yuqori bo’lsa, auditorlik tavakkalchiligi shunchalik past bo’ladi va teskarisi.

Audit tekshiruvini rejalashtirishdan keyin auditor muhimlikning maqbul darajasi pastroq deb qaror qabul qilgan holda auditorlik tavakkalchiligi o’sadi. Auditor buni quyidagi yo’llar bilan aniqlashi lozim:

• 
  mumkin bo’lgan joyda baholanayotgan nazorat tavakkalchilik darajasining pasayishi hamda pasaytirilgan darajani nazoratning chuqurlashtirilgan yoki qo’shimcha testlarini bajarish yo’li bilan saqlanib turish;
  
• 
  aniqlanish tavakkalchiligini xolis (asosiy) taomillarning xarakteri, vaqti hamda darajasini takomillashtirish yo’li bilan pasaytirish.
  

Bankda shuni ko’zda tutish lozimki, ajratib bo’lmaydigan tavakkalchilik ko’rsatkichlari doimiy bo’lib qoladi hamda tekshiruvning umumiy rejasini tayyorlash

jarayonida hisobga olinmagan mavjud bo’lgan dalillar aniqlangan holdagina o’zgarishi mumkinligini ko’zda tutmoq lozim.

Buxgalteriya hisobi va ichki nazorat ahvolini ekspertiza qilish bosqichida, so’ngra tekshiruvni o’tkazishda auditor har gal bir, ya’ni auditorlik tavakkalchiligini qanday chamalash va uni qanday qilib eng kam darajaga keltirish muammosiga duch keladi.

Auditorlik tavakkalchiligi quyidagi formula yordamida aniqlanadi: