Xalq ta`limi vazirligi respublika ta`lim markazi

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI

XALQ TA`LIMI VAZIRLIGI

RESPUBLIKA TA`LIM MARKAZI

UMUMIY O`RTA TA`LIM MAKTABLARINING

10- SINF O`QUVCHILARI UCHUN

IMTIHON MATERIALLARI VA

METODIK TAVSIYALAR

TO`PLAMI

TARIX FANI

Bosqichli nazorat sinovida o’quvchilar ikkita savolga javob berishlari lozim bo’ladi. Jahon tarixi va O’zbekiston tarixiga oid savollar alohida ikkita konvertga solinib muhrlanadi va maktab direktorining seyfida saqlanadi. Imtihon kuni konvertlarning muhrlanganligi o’quvchilarga ko’rsatilib, konvertlar ochiladi. O’zbekiston tarixiga oid savollar alohida, Jahon tarixiga oid savollar alohida qatorga teskari qilib qo’yiladi. O’quvchi har ikkala qatordagi savoldan bittadan tanlab oladi va 15 daqiqa tayyorgarlik ko’rgandan so’ng javob beradi.

10-sinf bitiruvchilarini quyidagi BKMlarni egallaganliklari tekshirilib ko’rilishi lozim.

Jahon tarixi.

Xronologik davr va uning asosiy bosqichlari.

Jahon mamlakatlarining notekis rivojlanish xususiyatlari va uning sabablari.

Mamlakatlar, davlatlar, xalqlarning siyosiy xaritasi (yangi tarix boshlanishi, o’rtalari va oxirgi davriga oid), yangi taraqqiyyot bosqichlarining o’ziga xos xususiyatlari. Sharq va G’arbning yangi tarix davri manzarasi.

Buyuk geografik kashfiyotlar (XVI-XVII asrlar). Amerika, Osiyo, Afrika qit’alari mamlakatlarini mustamlakaga aylantirilishining boshlanishi.

XVIII-XIX asrlarda Rossiya siyosiy-iqtisodiy hayoti, og’ir sanoati.

Rivojlangan davlatlarda yekologik muammolar.

Inson hayoti va faoliyatiga ilmiy- texnika kashfiyotlarining ta’iri. Sharqda an’anaviy munosabatlarning saqlanib qolishi.

G’arbda moddiy ishlab chiqarish kuchlarining rivojlanishi.

Sanoat to’ntarishining yuz berishi.

Ishlab chiqarish sohalarida mehnatga munosabatning o’zgarishi.

Yevropa mamlakatlari,

Shimoliy Amerikada agrar munosabatlar sohasidagi o’zgarishlar. Rossiyada krerostnoy tuzumning bekor qilinishi.

Elatlar, xalqlar, etnik guruhlar.

Millatchilik va buyuk davlatchilik shovinizmi.

XVII-XIX asrlarda mustamlakachilik siyosati. Rossiyaning imreriyaga aylanishi, ruslashtirish siyosati.

Yevropada milliy davlatlarning vujudga kelishi.

Absolyut - cheklanmagan mutloq monarxiya va uning boshqaruv sistemasi.

Absolyut monarxiyaning cheklanishi. Respublika tuzumining vujudga kelishi. Rossiyada va Sharq mamlakatlarida cheklanmagan monarxiya tuzumining saqlanib qolishi.

Lotin Amerikasi xalqlarining mustaqillik uchun olib borgan kurashlari.

Yevrora mamlakatlari ijtimoiy hayotidagi o’zgarishlar.

Niderlandiya, Angliya, Fransiya, AQS’Hdagi burjua inqiloblari. Boshqarishning konstitusion shakliga o’tilishi. Parlamentchilikning rivojlanishi. Fransiya, Angliya, Rossiya, Rrussiya, Yaroniya mamlakatlarida liberal islohatlarning amalga oshirilishi.

Rossiya samoderjaviyasi XVII-XIX asrlarda. Ijtimoiy inqilobiy harakatlar (dekabristlar, slavoyanofinlar, g’arbchilar, narodniklar, sosialistlar).

Dehqonlar harakati (XVII-XIX asrlar). Yevrora va Sharq mamlakatlari. Osiyo, Afrika mamlakatlari. G’arbiy Yevrorada ishchilar sinfining shakllanishi, utorik sosializm g’oyalari.

Markaziy va Janubiy-Sharqiy Yevrorada milliy-ozodlik harakatlari. XIX asr fan, madaniyat, gumanistik g’oyalarning kuchayishi. Maorif, muhim ilmiy kashfiyotlar, ularning texnika taraqqiyotiga ta’siri (fizika, matematika, biologiya, kimyo, tarix, mashinasozlik, konchilik, metallurgiya, adabiyot, musiqa, tasviriy san’at).

XIX asrning 60- yillari oxirigacha bo`lgan davrda Afrika xalqlari.

XVI-XIX asrning 60- yillari oxirigacha bo`lgan davrda ilm-fan, adabiyot va san’at.

Birinshi jahon urushining jahon tarixidagi o’rni.

1922-1939 yillarda Rossiya.

1914-1917 yillardagi Birinchi jahon urushidagi harbiy harakatlar.

1918-1929 yillarda Fransiya.

O’zbekiston tarixi.

Markaziy Osiyoning Shayboniylar va Ashtarxoniylar davridagi xaritasi. Xronologik tahlili. Dashti Qirchoqdagi siyosiy vaziyat. Abulxayrxon davlati. Aholi mashg’ulotlari: o’troq, yarim-ko’chmanchi, ko’chmanchi aholi mashg’ulotlari.

Zahiriddin Muhammad Bobur - Andijon hukmdori.

Shayboniyxon - Zahiriddin Muhammad Bobur ziddiyatlari, to’qnashuvlar. Eron shohlari yurishlari. O’rta Osiyoda Shayboniylar hukmronligining tashkil topishi.

Bobur - buyuk davlat arbobi, harbiy sarkarda, madaniyat homiysi.

Shayboniylar davlatining ichki va tashqi siyosati.

Xiva xonligiga asos solinishi. Yer-suv munosabatlari. Aholining etnik tarkibi.

"O’zbek" atamasi.

Shayboniylar davrida fan va madaniyat, ilmiy-diniy bilimlar.

Ashtarxoniylar sulolasi hukmronligining boshlanishi.

Buxoro-Xiva xonligi munosabatlari, o’zaro urushlarning kuchayishi.

Eron shohi Nodir hujumlari, xonliklarning zaiflashuvi.

Xonliklarning boshqaruv tizimlari. Markaziy va mahalliy idoralari. Soliq tizimi.

Xonliklarda qishloq xo’jaligi, yerga egalik turlari. Vaqflar.

Xonliklardagi shaharlar va ular aholisining mashg’ulotlari. Pul muomalasi.

Qo’qon xonligining tashkil topishi. Geografik o’rni

. Umarxon - hukmdor, shoir, sarkarda, davlat arbobi, madaniyat homiysi.

Qo’qon xonligi ijtimoiy-iqtisodiy hayoti, soliq tizimi.

Mang’itlar sulolasining hukmronligi. Buxoro amirligida mang’itlar hukmronligi davrida ichki siyosat, markaziy hokimiyatni kuchaytirish tadbirlari, pul islohoti

Amirlikning iqtisodiy, siyosiy aloqalari, dirlomatik (yelchilik) munosabatlari.

Xiva xonligida qo’ng’irot sulolasi hukmronligining boshlanishi.

Sulolaning siyosiy, iqtisodiy sohadagi tadbirlari.

Xonliklarda madaniy hayot, me`morchilik, san`at, hunarmandchilik.

Qoraqalpoqlarda ijtimoiy, iqtisodiy hayot, aholi mashg’ulotlari, ovchilik, dehqonchilik, hunarmandchilik, savdo, madaniyat, fan, ma’orif, san’at.

Xalq og’zaki ijodi.

Xonliklarning xalqaro savdo, diplomatik aloqalari.

Xonliklarda Ingliz-rus raqobati.

Rossiya tomonidan xonliklarni bosib olish havfi, harbiy yurishlar.

Rossiya va xonliklar munosabatlarida ziddiyatlarning kuchayishi.

Xonliklar aholisining turmush tarzi.

O`zbek xonliklarining taraqqiyotda orqada qolish sabablari va oqibatlari.

Turkistonda istiqlol uchun kurashning g’oyaviy asoslari.

Buxoro amirligida amir hokimiyatining ag’darilishi.

Turkistondasovet mustabid tuzumiga qarshi istiqlolchilik harakati.

Yangi iqtisodiy siyosat va uning natijalari.

O’zbekistonda madaniyat, ma’naviyat va milliylik uchun kurash.

Milliy hududiy chegaralash va O’zbekiston SSRning tuzilishi.

Sanoat qurilishi va xalq hunarmandchiligi muammolari.

Qishloq xo’jaligini jamoalashtirish siyosati. Uni amalga oshirish usullari va uni fojeali oqibatlari.

Madaniy qurilish: maorif va fan rivojining asosiy yo’nalishlari va muammolari.

Milliy adabiyot va san’atning rivojlanishidagi yutuq va ziddiyatlar.

Bosqichli nazorat sinovi jarayonida o’quvchi o’z fikrini faqat darslik materiallari asosida emas, balki boshqa manbalarga tayangan holda ham bayon qilishi mumkin.

Bosqichli nazorat sinovi savollariga maktab metod birlashmasi qarori bilan takliflar, tuzatishlar va qo’shimchalar kiritilishi mumkin. Shuningdek, tarix fani chuqurlashtirib o’qitiladigan sinf va maktablarda imtihon biletlari 3 ta savoldan iborat bo’ladi. Tarix fani chuqurlashtirib o’qitiladigan sinf va maktablarning imtihondagi uchinchi savol maktab metod birlashmasi tomonidan tuziladi va tasdiqlanadi. Savol tuzishda Prezident ma’ruzalaridan, arxeologiya, etnogrfiya fanlaridan foydalanish tavsiya etiladi.
Jahon tarixidan savollar:

Xalqlarning buyuk ko`chishi va uning oqibatlari.

Franklar davlatining tashkil topishi.

V - XI asrlarda Angliya.

Kiyev Rusi davlati.

V—XI asrlarda Yevropa xalqlari madaniyati.

Islom dinining vujudga kelishi.

Arab xalifaligi mamlakatlari madaniyati.

Buyuk bobolarimizning jahon ilm-fani taraqqiyotiga qo`shgan hissalari.

Yevropada o`rta asrlar shaharlarining vujudga kelishi.

Salib yurishlari.

G`arbiy Yevropada san’at va adabiyot. Gumanizm.

Rusning mo`g`ullar zulmidan ozod bo`lishi.

Saljuq va Usmonli turklar davlatlari.

Mo`g`ullar davlati va uning istilochilik urushlari.

O’rta asrlarda Yaponiya madaniyati.

Amerikaning tub aholisi va ularning mashg`ulotlari.

O’rta asrlarda Afrika xalqlari hayoti.

Buyuk geografik kashfiyotlar va ularning tarixiy ahamiyati.

Amerikaning kashf yetilishi.

Mustamlakalar uchun kurash.

Niderlandiya inqilobi.

Yevropada Uyg`onish davri madaniyati.

Angliyaning dunyoda birinchi sanoat mamlakatiga aylanishi.

Sanoat inqilobining yuz berishi.

Amerika Qo`shma Shtatlariniyg tashkil topishi.

Pyotr I islohotlari.

Boburiylar imperiyasining tashkil topishi.

«Afyun» urushlari.

XIX asrning 60- yillari oxirigacha bo`lgan davrda Afrika xalqlari.

XVI-XIX asrning 60- yillari oxirigacha bo`lgan davrda ilm-fan, adabiyot va san’at.

Birinshi jahon urushining jahon tarixidagi o’rni.

1922-1939 yillarda Rossiya.

1914-1917 yillardagi Birinchi jahon urushidagi harbiy harakatlar.

1918-1929 yillarda Fransiya.

Rossiyada 1917 yil fyevral-burjua demokratik inqilobi.

O’zbekiston tarixidan savollar:

Ilk o`rta asrlarda vatanimizning yerga egalik qilish munosabatlari.

Ilk o`rta asrlarda Xorazm davlati.

Eftaliylar davlatining vujudga kelishi.

Turk xoqonligining tashkil topishi.

O`rta Osiyoda V-IX asrlarda shahar me’morchiligi.

Arab hukmronligining zaiflashuvi, mustaqil davlatlarmng shakllanishi. Qarluqlar^-, O’g’uzlar Qoraxoniylar.Toxiriylar davlati.

Somoniylar davlat boshg’aruv tizimi.

IX-XIII asr boshlarida madaniy hayot (O`rta Osiyolik mutafakkirlarning ilm-fan ravnaqiga qo’shgan hissasi).

Etnik jarayonlar va O`zbek xalqining shakllanishi.

Amir Temurning siyosiy kurash maydoniga kirib kelishi.

Amir Temurning Vatanimiz va jahon tarixida tutgan o`rni.

"Temur tuzuklari"ning tarixiy ahamiyati.

Amir Temurning G`arbiy Yevropa davlatlari bilan aloqalari.

Ulug`bek - ma’rifatparvar davlat arbobi.

Movarounnahrda shayboniylar sulolasi hokimiyatining o`rnatilishi.

Zahiriddin Muhammad Bobur — buyuk davlat arbobi va mashhur mutafakkir.

Buxoro xonligining tashkil topishi.

“O’zbek" atamasi haqida.

Shayboniylar o`tkazgan islohotlar.

Ashtarxoniylarning hokimiyat tepasiga kelishi.

Buxoroda mang`itlar sulolasi hukmronligining o`rnatilishi.

Xiva xonligining tashkil topishi.

XVIII—XIX asrlarda qoraqalpoq adabiyoti ravnaqi.

Qo`qon xonligining tashkil topishi.

O`zbek xonliklarining taraqqiyotda orqada qolish sabablari va oqibatlari.

Turkistonda istiqlol uchun kurashning g’oyaviy asoslari.

Buxoro amirligida amir hokimiyatining ag’darilishi.

Turkistondasovet mustabid tuzumiga qarshi istiqlolchilik harakati.

Yangi iqtisodiy siyosat va uning natijalari.

O’zbekistonda madaniyat, ma’naviyat va milliylik uchun kurash.

Milliy hududiy chegaralash va O’zbekiston SSRning tuzilishi.

Sanoat qurilishi va xalq hunarmandchiligi muammolari.

Qishloq xo’jaligini jamoalashtirish siyosati. Uni amalga oshirish usullari va uni fojeali oqibatlari.

Madaniy qurilish: maorif va fan rivojining asosiy yo’nalishlari va muammolari.

Milliy adabiyot va san’atning rivojlanishidagi yutuq va ziddiyatlar.