Xaliqliq narazilik hareketleri usi da’wirde respublika boyinsha 240 ma’rte ju’z bergen

1. 
   Oray ta’repinen O’zbekistanda, ha’kimshilik buyriqpazliq siyasatin ju’rgiziwinin’ sebebi ha’m onnan ku’tilgen ma’pler qanday edi?
   

Ekinshi ja’ha’n urisina shekem O’zbekistanninn’ sanaat da’rejesi 1445 dana iri ha’m ortasha sanaat ka’rxanalari ha’m 19 min’g’a jaqin mayda ka’rxanalardi o’z ishiga alar edi. Bari bir sanaat qurilisi biraz ko’zge ko’rinerli tarizda rawajlanip, belgili jetiskenlikge erisken bolsa-da, biraq bu tarawda ko’plep qiyin mashqalalar, kemshilikler bar edi. En’ da’slep, joqaridan basim o’tkeriw a’meliyati, basshiliqtin’ ha’kimshilik-buyruqpazliq usillari O’zbekistan sanaati tarmaqlarinda teren’ tamir atqan edi. Sol qatarda, respublika Metropoliyanin’ ren’li ha’m bahali metallar, altinku’kirt, volfram, molibden, paxta talasi,shiyki jipek penen ta’miynlewshi aymag’ina aylandirildi.

2. 
   Sovetlerdin’ kollektivlestiriw siyasatinin’ aqibetleri nelerge alip keldi?
   

Kollektivlestiriw isindegi asig’ip islew, jerlerdegi real sha’rt-sharayatlar

menen esaplaspaw,milliy aymaqlardin’ o’ziga ta’n qa’siyetleri, xaliqtin’ milliy

da’stu’rleri, u’rp-a’detleri, dindarliq darejesi, madeniy-ma’nawiy sanasin itibarg’a almasliq aqir-aqibette bunnan da kewilsizirek jag’daylardin’ ju’z beriwine sebep boldi.

Ko’p awil rayonlarinda ha’kimiyat organlarinin’ zorawanlig’i, o’zbasimshalig’ina xaliq keskin noraziliq bildirip, tu’rli ha’reketler sho’lkemlestiriwge ma’jbu’r boldi. 1929-1930-jillarda diyqanlardin’ sovet sistemasina qarata xaliqliq naraziliq hareketlerinda tek g’ana 231 Qashqada’rya okruginan 14 min’ adam qatnasqan. Mag’liwmatlarda aytiliwinsha, bunday xaliqliq narazilik hareketleri usi da’wirde respublika boyinsha 240 ma’rte ju’z bergen. En’ ashinarlisi sol, ko’plep a’piwayi diyqan xojaliqlari arzimag’an sebepler menen yamasa bir g’ana jama’a’t xo’jaligina kiriwge qollap-quwatlaw bildirmegenligi sebebinen bar-jog’inan ayrilip, u’y-jayi, mal-mu’lki tartip alinip, repressiya dizime qosip jiberile bergen. Bul nahaqliqtin’ aldin alatug’in, oni adalatli etip sheship beretug’in ma’rt adam bolmag’an.

3. 
   Aral mashqalasinin’ kelip shig’iw sebepleri nede dep oylaysiz?
   

Paxta egiletug’in maydanlar ko’beytile berdi, bulardin’ esesinen ovosh,, miywe, g’alle, paliz o’nimlerin jetistiriw pu’tkilley to’menlep ketti. 1985-jilg’a shekem paxta zu’ra’a’ti 5,5 ese, paxta egiletug’in maydan 1 mln nan asti. Bug’an jon’ishqa ha’m basqa da aziq-awqat beretug’in basqa eginler egiletug’in maydanlardi qisqarttiriw esabinan erisildi. Jan’adan-jan’a paxta egiletug’in jerler o’zlestirildi. Suw tejelmedi. Bunin’ sebebinen suw tamtarislig’I kelip shig’ip, Aral mashqalasi kelip shiqti.

4. 
   “Paxta isi ” yamasa “O’zbekler isi” ne maqsette ju’rgizilgen edi ha’m ol qanday awir aqibetlerge alip keldi?
   

Aziya, asirese O’zbekistan awil xojalig’inin’ “paxta”shiyki zat kompleksi a’tirapinda rawajlandiriwi XX a’sirdin’ 80-jillarinda o’z unamsiz ta’sirin ko’rsete baslag’an edi. Jillar dawaminda partiyanin’ paxta o’nimdarlig’in asiriw ushin izbe-iz berip kelgen 5 jilliq rejeleri jerlerdin’ shala o’zlestirip, belgilengen waqitta “tapsiriwg’a”, jerdin’ meliorativ halatinin’ buziliwina, izbe-iz birdey eginler egip, u’lken mug’dardag’I sarip-qa’rejetler qiliniwina sebep bola basladi. Biraq, bul qa’rejetler o’zin-o’zi aqlamas, oray bolsa bes jilliq paxta planin orinlawdi qatti talap eter edi. Na’tiyjede, alinatug’in real da’ramat toliq bolmas, buyriqpazliq, qatti qadag’alaw, basim o’tkeriw ku’sheyip barar, kem da’ramatliliq, urliq, ishki qadag’alaw ha’m esap-kitaptin’ duris jolg’a qoyilmawi artip barar edi. Bul halatlar pu’tkil ma’mlekette qosip jaziw ilettin ku’sheytip jiberdi.