Xalimova Muxabbat Ilmiy rahbar

3.1. Kartina bajarishda asosiy rang munosabatlarni idrok qilish va tasvirlash.

Har qanday tasvir mayda qismlardan emas, yaxlitlikdan boshlanadi. Dastlab katta umumiy shakl topiladi. Keyin esa mayda bo’laklari ishlanadi. Shu munosabat bilan tasvirlash jaraeni qoidasi mavjud umumiydan mayda bo’laklarga bu yana umumlashtirishga. Manzara etyudini ishlash yaxlit asosiy munosabatlarni qo’rishdan manzaraning asosiy ob’ektlari (osmon, er, suv, old o’rta va olisdagi qo’rinishlari bilan) asaridagi rang farqlaridan boshlanadi. Manzaraning ob’ektlaridagi asosiy munosabatlarni to’gri olinishi keyingi rang qurilish, mayda bo’laklarni tasvirlashda ishni osonlashtiradi. Agarda asosiy rang munosabatlari noto’gri topilgan bo’lsa, reflekslar va ranglardagi nozik farqlar, mayda qismlarni qanchalik sinchiklab (astoydil) bajarilmasin, mazmunli tasvir xosil bo’lmaydi.

Plenerda boshlangich ishlar jaraenida kichik etyudlar (15*10 sm.) bajarish zarur.

Quyilmadagi keskin kontrastlar (tusli va rangdorlik) qo’rish taasurotlari bo’yicha taqqoslanadi. Birinchi navbatda old qo’rinishi munosabatlari oldidagi nisbati aniqlashtiradi. Voida bo’yicha kichik o’lchamdagi etyudlarda maydalangan qismlarni idroq etish mumkin emas. Esh rassom naturani aynan “qo’chirmasdan”, balki yaxlit rang munosabatlarida tasvirlaydi.

Tus va rang munosabatlari metodi bilan etyudni bajarish aslida naturadagi ochiq togliq, intensiv va toq rang doglarni aniqlashdan boshalanadi. Ular oraliqdagi tus va rang doglarini kuchli jixatdan taqqoslanadi. Manzarada, masalan, quesh nuri bilan eritilgan yashil balandlik eng erug va rang bo’yicha erkin bo’lishi, toq tusda esa old qo’rinish.

Manzaraning umumiy rang munosabatlarini topish maksadida tlaba vazifani etarli darajada savodli uddalay olmasa qisqa vaqtli etyudlarni qo’p marta takrorlash zarur. Dastlab tasvirlash uchun uncha murakkab bo’lmagan epiq kenglikni (masalan qisman xovlili o’yni va xokazo), ob’ektlar bo’lib xizmat qilishi mumkin. Keyin vazifani biroz murakkablashtirib, bir necha ko’rinishda (old, o’rta va uzoq) ega bo’lgan ochiq kenglikdagi manzarani tanlash zarur. Bu etyudlarda esa e’tiborni xavoiy perspektivaga, osmon rangi, manzaraning barcha ob’ektlarini noziq farqlari bo’yicha och – to’qligi va to’yingan ranglarining o’zgarishlariga qaratish kerak. Ularni barovar idroq qilishda manzarani barcha qo’rinishlarini taqqoslash yo’li bilan sezish mumkin.

Masalan, old qo’rinishdagi dare qirgoqini ikkinchi va yiroqdagi qo’rinishlari bilan bir vaqt o’zida osmonning suvdagi aksi bilan xam qieslanadi. Etyudning ranglar munosabatlari yaxlit belgilanmaguncha uning bir qismini tugatish mumkin emas. Xar bir etyud 30 daqikadan 1 soatgacha davom etadi.