X. X. Komilova, U. A. Vohidova

Ma 'no omili qonuni.  Bir butunning m a’nosi  bor bezakli  qismi 
(pogon,  emblema,  faol  bezaklar  va  b.)  rasmiy  xarakterdagi  bezakli 
qismlaridan ustunlik qiladi.
Murakkab  kompozitsiyali  kostyumda  bir  necha  bir-biriga 
bo‘ysungan  kompozitsion  markazlari  bo iish i  mumkin.  Ammo,  har 
biri  o ‘z  kompozitsion  qismida  ustunlik  qilgani  holda,  ular  boshqa 
kompozitsion  markazlari  bilan  bogianib,  bosh  kompozitsion 
markazga bo'ysunishi shart.
Statiklik va dinamiklik.  Kopozitsiyaning  ifodalikligi,  uni  tushi- 
nishga  qulayligi,  shaklning  bo‘ysungan  qismlaridan  bosh  kompo­
zitsion  markaz  tomon  harakat  b o iib   lco'rinishi  (dinamikasi)  qay
50

---

darajada  hosil  qilinganligiga  bog‘liq.  Dizayner  nima  bo‘rttirila- 
yotganini  aniq  ko‘rsatish  uchun  shakl  dinamikasi  shu  tomonga 
yo‘naltirishi lozim.
Statiklik  -   shakl  turg'unligi,  osoyishtalik  holatini  bo‘rttirib 
ifoda  etilganidir.  Shaklni  statikligi  o‘lchamlar  tengligi  yoki  nyuan- 
sini xarakterlaydi.
Dinamiklik  -   bu  shakl  yuzasida  ko‘z  ilg‘aydigan  harakat. 
Shaklda  dinamika  hosil  bo‘lishi  uchun  shakl  xossalaridan  biror- 
tasidan tengsizligi bo‘lishi kerak.
Shaklda dinamika paydo bo‘lishiga quyidagilar sabab bo‘ladi:
-  shakl  o‘lchamlarida  tengsizlik  bo‘lsa,  harakat  ko‘p  miqdor- 
dan kam tomoniga yo‘naladi;
- shakl qismlarga bo‘linganda kattaroq qismdan kichikroq qism 
tomoniga harakat bo‘ladi;
-  shakl  ichidagi  chiziqlar  yo‘nalishining  xarakteri  dinamikani 
hosil qiladi;
-  shaklda  bir  necha  rang  birikmalari  qo‘llansa,  och,  yorqin 
ranglar o‘z tomoniga dinamikani hosil qiladi;
-  shakl  kompozitsiyasida  qo‘llangan  ritmik  tuzilishlar  ham 
dinamikani hosil qilishi mumkin.
Shaklning  ifodaliligini  tushinishga  qulayligi,  kostyum  kom­
pozitsiyasida  dinamika  kompozitsion  markaz  tomoniga  yo'nalishi 
lozim.  Agar  dinamikaning  yo'nalishi  kompozitsion  markaz  tomon 
bo‘lmasa,  kompozitsion markazni kuchaytirish kerak yoki  dinamika 
harakatini o ‘zgartirish kerak.
Dinamika  xossalarini  inobatga  olib,  gavdaning  tashqi  ko‘rini- 
shini  o ‘zgartirish  mumkin.  Masalan,  figurani  balandroq  ko‘rsatish 
uchun  dinamikani  yuqoriga,  ozgMnroq  ko‘rsatsh  uchun  esa 
dinamikaning  gorizontal  yo‘nalishini  markaz  tomonga  qaratish 
kerak.