X. X. Komilova, U. A. Vohidova

Kostyumdagi dekorativ bezaklar
Bezak  kompozitsiyaning  mustaqil  elementi  emas  —  bu  qo‘- 
shimcha ziynat bo‘lib, kostyumda yo‘q bo‘lishi ham mumkin.
Kostyum  tarixining  har  bir  bosqichida  o ‘z  bezak  turlari  va 
ularni ishlatish usullari bo‘lgan.
Kostyumni  yaratish jarayonida  ishlatilgan  bezak  turlari  xilma- 
xil  bo‘lib,  ular  kompozitsiyadagi  asosiy  g‘oya  bo‘lishi  yoki 
kostyumda  m o‘ljal!angan  badiiy-siymoli  niyatni  kuchaytiradigan  va 
boyitadigan  boMishi  mumkin.  Bezak  yordamida  kostyum  shaklini 
yoki  uning  bir  qismini  bo'rttirib  ko‘rsatishi  mumkin,  shakllami 
bo‘laklarga  ajratib  ham  ko‘rsatishi  mumkin.  Bezakni  dekorativ  va 
konstruktiv  (drapirovka,  bo'rtm a  burma,  mayda  taxlama,  gofre, 
plisse  va  h.k.),  dekorativ-utilitar  (be!bog‘lar,  cho‘ntak!ar,  tugmalar, 
fumitura  va  b.)  va  faqat  dekorativ 
(kashta,  qo‘yma  burmalar, 
boshqa material bilan bezash va b.) ahamiyati bo‘lishi mumkin.
Hozirgi  son-sanoqsiz  bezaklami  quyidagi  guruhlarga  bo‘lish 
mumkin:  archa turdagi  bo‘rttirma choklar,  taxlamalar,  bo‘rtma  bur- 
malar, drapirovkalar, plisse,  gofre;  asosiy yoki bezak materiallardan 
yasalgan  detallar,  qo‘yma  burmalar,  mag‘izlar;  maxsus 
bezak 
materiallari:  to‘r,  tasma,  popuk,  munchoq,  steklyarus,  payetkalar, 
lentalar,  sun’iy  gullar  va  b.;  furnitura:  tugmalar,  to ‘qalar,  pistonlar, 
“molniya”  tasmasi  va  b.;  kashta,  qoplama  bezak  va  b.;  bezak 
materiallar:  mo‘yna,  charm,  zamsha  va  b.;  kostyum  detallariga 
bosma naqsh solib bezash;  fotofilmpechat va b (39-rasm).
Bezak  turini,  uning  joyini  tanlash  kostyum  turi  va  nimaga 
mo'ljallanganiga,  uning  shakliga,  materialning  fakturasiga,  jins- 
yoshga,  odamning  gavda  tuzilishiga  va  xarakteriga,  modaga,  faslga 
bog‘liq.
Modaning  har  bir  davriga  o ‘ziga  xos  bezaklar  mansub.  Vaqt- 
vaqti  bilan  bezaklar  qayta  qo‘llanadi.  Bezaklar  doimiy  (kashta, 
tugma,  kant  va  b.)  va  olib  qo‘yadigan  (yoqa,  belbog1,  sun’iy  gullar 
va b.) bo‘lishi mumkin.
78

---