X. Vaxobov, A. A. Abdulqosimov, N. R. Alimkulov

Nazorat savollari: 
1.
Okean tabiiy sharoitining asosiy xususiyatlariga tavsif bering?
 
2.
Tinch okeani o’rganilish tarixi to’g’risida ma’lumot bering? 
3.
Tinch okean suvining sho’rligi, iqlimiy xususiyatlari, suv balansi qanday 
o’zgaradi? 
4.
Okeanda organik hayotning rivojlanishi, geografik tarqalishi qanday tabiiy 
omillarga bog’liq? 
5.
Okean tabiatini muhofaza qilishning asosiy muammolari nimalarda o’z aksini 
topadi? 
7.3. ATLANTIKA OKEANI 
 
Umumiy ma’lumotlar: 
Okeanning dengizlar bilan maydoni 
– 91700000km
2 
Okean suv hajmi – 
330 000 000 km
3
O’rtacha chuqurligi – 
3 926 m
 
Maksimal chuqurligi
– Puerto-Riko cho’kmasi, 8 742 m 
Dengizlar soni
– 20 ta 
Eng yuqori suv ko’tarilishi
– Fandi qo’ltig’i, 18 m 
Eng katta qo’ltiq
– Meksika, 1 555 000 km
2
 
 
 
Tayanch so’z va iboralar:
 
Xalqaro geofizika yili
,
“Gaditan dengizi”
, 
"Qorong’iliq dengizi", 
Buyuk geografik kashfiyotlar
, 
magnitning og’ish anomaliyasi
, 
 
okean
akv
a
toriyasi
,
O’rta Atlantika suv osti tog’ tizmasi
,
suv osti cho’kmalari
, 
geosinklinal mintaqa
, 
cho’kindi jinslar
,
muz tog’lari aysberglar
,
iliq va sovuq 
oqimlar
, 
fitobentoslar
, 
biologik resurslar
.
 
Tabiiy sharoitining asosiy xususiyatlari.
 
Atlantika okeani barcha 
okeanlar orasida maydonining kattaligi jihatidan ikkinchi o’rinda turadi. Uning 
o’ziga xos xususiyatlaridan biri shimoldan janubga tomon juda katta (16000 km) 
masofaga cho’zilganligidir. Okeanning eng keng joyi (13000 km) mo’tadil va 
subtropik kengliklardagi dengizlarning materiklar ichki qismiga kirib borgan 
joylariga to’g’ri kelib, Meksika qo’ltig’ining g’arbiy qirg’og’idan Qora dengizning 
sharqiy qirg’og’igacha bo’lgan oraliqda joylashgan. Eng kambar joyi esa 2830 km 
bo’lib, San-Roke burni va Afrika qirg’og’i oralig’ida. Maydoni 91,5 mln. km
2 
ga 
teng. O’rtacha chuqurligi 3597 m, suv hajmi 329,7 mln. km
3
. Atlantika okeanini 
g’arbda Shimoliy va Janubiy Amerika qirg’oqlari, sharqda Yevropa va Afrika 
qirg’oqlari o’rab turadi. Janubi-g’arbda u Tinch okeani bilan va janubi-sharqda Hind 
okeani bilan tutashgan. Shimolda Atlantika okeani Kanada arxipelaglari va 
Norvegiya dengizi orqali Shimoliy Muz okeani bilan bog’langan. Janubda 
Antarktida bilan chegaralanadi. 
Atlantika okeani uzoq yillar davomida turli xil nomlar bilan atalib kelingan. 
Strabon davridan boshlab Atlantika okeani geografik kartalarda 
“G’arbiy okean”
deb nomlangan. IV asrda Ruf Fest Avien uni 
Atlantika okeani
deb atagan. 
Arxiepiskop Medblanskiy (IV asr) okeanning sharqiy, Janubiy Yevropa va Shimoliy 

---

366 
Afrika qirg’oqlarini yuvib turuvchi qismini 
“Gaditan dengizi”
deb atagan. O’rta 
Osiyolik qomusiy alloma Abu Rayhon Beruniy (XI asr) Atlantika okeanini 
«Mudhish dengiz»
nomi bilan tariflagan bo’lsa, arab geografi va sayyohi Abu 
Abdulloh Idrisiy (XII asr) 
"Qorong’iliq dengizi"
nomi bilan shohnoma yozgan. 
Atlantika okeani nomi birinchi bor 1507 yilda Valdzemyuller tomonidan tuzilgan 
kartalarda berilgan. Bu nom o’sha davrdan boshlab barcha manbalarda keng 
qo’llanilib kelinmoqda. Atlantika okeanining qirg’oq chiziqlari shimolda, ayniqsa 
Yevropa va Shimoliy Amerika sohillarida kuchli parchalangan va murakkab 
shakllarni hosil qiladi. Janubiy yarimsharda esa, Afrika va Janubiy Amerika 
sohillarida qirg’oq chiziqlari ancha sodda, kam parchalangan (Ilova, 19-rasm).