X. U. Aliyev Darslikda umumiy patofiziologiya, tipik patologik jarayonlar asoslari va

YARIM OCHLIK
To'la ochlikka nisbatan organizmga kam miqdorda ovqat 
tushadigan ochlik ko'proq uchraydi. Ovqat hazm qilish a’zolari­
ning ko'pgina kasalliklariga bog'liq bo'lgan patologik jarayon hamda 
holatlar u yoki bu darajada och qolish bilan o'tadi. Ijtimoiy 
(urush, ishsizlik, iqtisodiy inqirozlar) va tabiiy ofatlar (qur- 
g'oqchilik, katta suv toshqinlari, zilzilalar) ko'pincha yarim 
ochlikka olib keladi.
Bunday ochlik organizm surunkali ravishda o'z energiya sarfi 
uchun yetarli miqdorda, ya’ni 2500—3500 kkal o'rniga 2000— 
1500 va undan ham kam kaloriya olganda yuzaga keladi. Bu holat 
uzoq vaqt davom etganda organizmda moslanish mexanizmlari 
rivojlanadi. Chunonchi, asosiy almashinuv to'la ochlikdagiga 
nisbatan (10—12% o'miga 30—35% gacha) kamayadi. Organizm 
o'z energetik resurslarini nihoyatda tejamkorlik bilan sarflaydi. Tana 
og'irligi asta-sekin kamayadi va bu b a’zan suvning ushlanib 
qolishi bilan niqoblanadi. Shu bilan bir qatorda to'qimalarda di- 
strofik jarayonlar rivojlana boradi. Yarim ochlikdagi o'zgarishlar 
to'la .ochlikdagiga nisbatan og'ir bo'ladi, chunki u uzoqroq davom 
etadi. Organizm 40% tana og'irligini yo'qotganda halok bo'ladi. 
Qonda oqsillar miqdorining kamayishi kolloid-osmotik bosimning 
pasayishiga, bu esa o'z navbatida shishlar rivojlanishiga olib keladi. 
Qonda gidremiya rivojlanadi va anemiya yuzaga keladi. Yurak-to- 
mir sistemasi tomonidan bradikardiya, gipotoniya yuz beradi, 
nafas zaiflashadi va hokazo.
Yarim ochlikni b a ’zi mutaxassislar «ovqatlanish yetish-
161

---

movchiligi kasali» yoki alimentar ozib ketish deb atashi bejiz 
emas. Chunki bunda oriqlash, gipotermiya va kun davomida tana 
haroratini bir me’yorda saqlab bo'lmaydigan betartib o'zgarish­
lari, ter, moy bezlari sekretsiyasining kamayishi, qabziyat, shish, 
assit, harakatlarning sekinlashishi, muskullar kuchining zaif- 
lashishi, ularning atrofik va boshqa qator o'zgarishlari — infek- 
siyaga moyillik, immunologik qarshilikning pasayishi yuzaga keladi. 
Ba’zan so‘nggi davrida komatoz holat rivojlanadi. Bularning 
barchasi yarim ochlik yoki organizmga kam ovqat tushishi 
nihoyatda og‘ir kechuvchi va xavfli oqibatlarga olib keluvchi 
patologik holat ekanligidan dalolat beradi.