|
Yechish:
1. Sodir bo‘lgan k imyoviy reaksiyalar n ing
tengla malarini yozamiz:
http:eduportal.uz
57
Pb(NO
3
)
2
ni qizdirish:
2Pb(NO
3
)
2
→
2PbO + 4NO
2
+ O
2
. (1)
1- jarayonda hosil bo‘lgan qattiq qoldiq, bu (PbO) qo‘rg‘oshin
(II)-oksididir.
PbOni is gazi bilan qaytarish: PbO + CO = Pb + CO
2
. (2)
hosil bo‘lgan CO
2
ohakli suv orqali o‘tkazilganda CaCO
3
cho‘k ma tushadi. Ca(Oh)
2
+ CO
2
= CaCO
3
↓
+ h
2
O. (3)
2. Qancha qattiq qoldiq (PbO) hosil bo‘lgan (a) va uni qayta-
rish uchun qancha hajm is gazi sarf langan (b)? Is gazini
oksidlanishi natijasida qancha hajm karbonat angidrid (s)
hosil bo‘lgan?
a) 66,2 g Pb(NO
3
)
2
necha mol?
n(Pb
(NO
3
)
2
)=
66,2 g
331 g/mol
= 0,20 mol.
1- reaksiya tenglamasiga asosan 2 mol Pb(NO
3
)
2
dan 2 mol
PbO hosil bo‘lar ekan. 0,20 mol Pb(NO
3
)
2
dan esa 0,20 mol
PbO hosil bo‘ladi. Qattiq qoldiq 0,20 mol PbO;
b) sarflangan is gazini aniqlash. 2- reaksiya tenglamadan ko‘ ri-
nib turibdiki, 1 mol PbO ni qaytarish uchun 1 mol CO sarf -
lan moqda. Demak, 0,20 mol PbO ni qaytarish uchun ham
0,20 mol CO sarflanadi. 0,20 mol CO ning n.sh.dagi haj mini
aniqlash.
V(CO) = 22,4 l/mol
.
0,20 mol = 4,48 litr,
4,48 litr yoki 0,20 mol CO sarflangan;
d) hosil bo‘lgan karbonat angidrid:
2- reaksiyadan ma’lumki 1 mol CO sarf langanda 1 mol CO
2
hosil bo‘ladi. 0,20 mol CO sarf langanda esa 0,20 mol CO
2
hosil bo‘ladi. 0,20 mol yoki 4,48 l CO
2
hosil bo‘lgan.
3. 0,20 mol CO
2
11,1 g Ca(Oh)
2
tutgan eritma orqali o‘tka zil-
ganda hosil bo‘lgan cho‘kmani aniqlash.
a) 11,1 g Ca(Oh)
2
ni modda miqdorini topib olamiz.
n(Ca(Oh)
2
)=
11,1 g
74 g/mol
= 0,15 mol.
http:eduportal.uz
58
b) 3- reaksiyani qayta yozib olamiz.
0,15 mol 0,20 mol x
Ca(OH)
2
+ CO
2
= CaCO
3
→
+ H
2
O,
1 mol 1 mol 1 mol
0,15 0,20
1 1
= ;
ushbu holatdan ko‘rinib turibdiki, CO
2
ko‘p
olingan, Ca(OH)
2
to‘liq reaksiyaga kirishgan, 0,20–0,15 =
0,05 mol CO
2
ortib qolgan.
CaCO
2
ni aniqlash uchun:
0,15 х 0,15
.
1
1 1 1
= ; х = = 0,15 mol.
0,15
mol CaCO
3
hosil bo‘lgan. A mmo eritmada 0,05 mol
CO
2
mavjud. Hosil bo‘lgan 0,15 CaCO
3
tuzi mo‘l miqdor
CO
2
bilan reaksiyaga kirishib eruvchan Ca(HCO
3
)
2
ni hosil
qiladi. Ya’ni cho‘kmani bir qismi erib ketadi:
x 0,05
CaCO
3
+ CO
2
+ H
2
O = Ca(HCO
3
)
2
,
1 1
х 0,05 0,05
.
1
1 1 1
= ; х = = 0,05 mol.
0,05
mol CaCO
3
kalsiy gidrokarbonatni hosil qilib, eruvchan
tuzga aylangan.
4. Dastlabki bosqichda hosil bo‘lgan 0,15 mol CaCO
3
dan
erib ketgan 0,05 mol CaCO
3
ni ayrib tashlasak, cho‘kmada
qolgan CaCO
3
ni aniqlagan bo‘lamiz.
0,15 – 0,05 = 0,10 mol CaCO
3
.
0,10
mol CaCO
3
ning massasi:
m(CaCO
3
) = 100
.
0,10 = 10 g.
Javob:
10 g CaCO
3
cho‘kmaga tushgan.
2- misol.
1060 g 2 % li natriy karbonat eritmasiga 14,3 g
Na
2
CO
3
.
10H
2
O tuzi qo‘shildi. Hosil bo‘lgan eritmaning foiz
konsentratsiyasini aniqlang.
http:eduportal.uz
59
Yechish.
1) 1060 g 2 % li Na
2
CO
3
eritmasidagi eruv-
chining massasini topish.
m(Na
2
CO
3
) = 1060
.
0,02 = 21,2 g;
2) 14,3 g Na
2
CO
3
.
10h
2
O dagi Na
2
CO
3
ning massasini topish.
M(Na
2
CO
3
.
10h
2
O) = 106 + 180 = 286 g:
286 g kristallgidratda 106 g Na
2
CO
3
bor,
14,3 g kristallgidratda x g Na
2
CO
3
bor.
14,3
.
106
286
х = = 5,3 g
Na
2
CO
3
;
3) Jami hosil bo‘lgan eritma:
1060 + 14,3 = 1074,3 g.
hosil bo‘lgan eritmadagi tuzning massasi:
21,2 + 5,3 = 26,5 g.
Demak, 1074,3 g eritmada 26,5 g tuz (Na
2
CO
3
) bor. Erit-
maning foiz konsentratsiyasini topish.
C(Na
2
CO
3
)=
26,5
1074,3
.
100 % = 2,74 % li.
Javob:
2,47 % li.
3- misol.
Maktabda yoqilg‘i uchun keltirilgan ko‘mirni
tahlil qilish uchun uning 8 gramm miqdori yondirildi. Nati-
jada n.sh.da o‘lchangan 10,64 l karbonat angidrid hosil
bo‘ldi. Agar hosil bo‘lgan karbonat angidrid nazariy jihatdan
olinishi mumkin bo‘lgan miqdorga nisbatan 95 % ni tashkil
etgan bo‘lsa, keltirilgan ko‘mirning tarkibida necha foiz sof
uglerod bo‘lganligini hisoblang.
Yechish:
1) mahsulotning unumi 100 % bo‘lganda n.sh.
da o‘lchangan qancha hajm karbonat angidrid hosil bo‘lgan
bo‘lar edi?
95 % unum bilan 10,64 l CO
2
,
100 % unum bilan x l CO
2
,
100
.
10,64
95
х = = 11,2 l CO
2
;
2) 11,2 l CO
2
qancha uglerodni yonishidan hosil bo‘ladi.
{
http:eduportal.uz
60
x 11,2
C + O
2
= CO
2
12 20,4
х 11,2 12
.
11,2
12 22,4 22,4
= ; х = = 6 g;
3) Yondirilgan 8 g ko‘mirda 6 g sof uglerod bor ekan. Bu
necha foiz?
C |C| =
6
8
. 100 % = 75 %.
Javob:
ko‘mirning 75 foizi uglerod.
»
a
a
Mustaqil yechish uchun masala va mashqlar
1. O‘qituvchi tomonidan “Eng muhim karbonatlar va ularning
amaliy ahamiyati” mavzusini bayon etishda o‘t o‘chirish
asbobining nus xasi tanishtiriladi. Undan qanday va qachon
foydalanish tushun tiriladi. Siz daftaringizga o‘t o‘chirish
asbobining sxemasini chizing va u yerda sodir bo‘ladigan
kimyoviy jarayonlarning reak siya tengla malarini yozing. O‘t
o‘chirish asbobini takomil lashtirish uchun qan day taklif lar
bera olasiz? Taklifingizni sxemalar bilan izoh lab bering.
2. Tabiatda shunday g‘orlar borki, ularni
“it g‘ori”
deb atash
mumkin. Chunki g‘orga odam kirsa, hech narsa bo‘lmaydi,
ammo it kirsa, yuqoriga sakrab-sakrab o‘lib qoladi. Nega?
Sababini tushuntiring.
3. Afsonalarda aytilishicha, tashqarida o‘z ishi bilan mashg‘ul
bo‘lib yurgan yosh kelinchak zilzila boshlanganini va tog‘
ko‘chayot ganligini sezib, g‘or ichida qolgan yosh bolasi tomon
chopib boradi. Bolasini bag‘riga bosgach, qulab tushayotgan
g‘orni ko‘tarib qolish uchun bir qo‘lini yuqoriga ko‘taradi.
Shunda “mo‘jiza” ro‘y berib, ona va bola tosh bo‘lib qotib
qoladi. Shundan buyon bu g‘or
Do'stlaringiz bilan baham: |
