|
Dastlabki darslardan boshlab ishni sh unday tashkil etish kerakki,
o‘quvchilar qo‘l
mehnatini egallash
uchun nazariy bilimlar va amaliy
malakalar o ‘rtasida uzviy aloqa bo‘1 ishi
kerakligini
his etsinlar.
0 ‘quvchilarda malakani shakllantirish ongli faoliyatdan ajralgan hol-
da bo‘lmasligi kerak.
Mustaqil ishlarni bajarish jarayonida malakalar shakllanishi bilan
biigao‘quvchilar o‘z kuchlari, bilim va qobiliyatlarini sinovdan o'tka-
zadilar.
Mustaqil ishlarning keng qo‘llanishi o ‘quvchilarda ishga ijodiy
yondashishni, ulardagi bilishga qiziqishlarini, olingan bilimlarni
amaJda qo‘Nay bilishni rivojlantirishga yordam beradi.
Bkskursiya mehnat ta’limining asosiy usullaridan biri hisoblanadl.
Ekskursiya jarayonida o‘quvchilar ishlab chiqarishdagi turli asbob-
uskunalar bilan tanishadilar, mehnat va ishlab chiqarish jarayonlarini
kuzatadilar va o‘rganadilar. Turli mehnat obyektlariga ekskursiyalar
uyushtirish, o‘ quvchilami mehnat kishilari bilan, ular ishlatayotgan
asbob-uskunalari bilan, mehnat jarayonining tashkil etilishi va ishlab
chiqariladigan mahsuloti bilan umumiy tarzda tanishtirish, yangi
asbob-uskunalaming namunalarini va ishlab chiqarishning zamonaviy
texnologiyasini, ilg‘or ish usullari va mehnatni ilmiy tashkil etish
metodlarini o‘rganish maqsadida ham tashkil etilishi mumkin.
Turli mehnat obyektlari bilan tanishtirish xususiyatiga ega bo‘lgan
ekskursiyalami mehnat ta’ limining biror bo‘ limi (gazlama bilan ishlash,
xizmat ko‘rsatish va hokazolar) boshlanishidan oldin o‘tkazish kerak.
Aniq mavzuga doir ekskursiyani dasturdagi biror mavzuni o‘tishdan
keyin yoki undan oldin o‘tkazgan ma’qul. Ekskursiya odatda 15-20
o ‘quvchidan iborat bitta guruh bilan ommaviy tarzda o‘tkaziladi,
biroq ekskursiya jarayonida ayrim
0
‘quvchilar uchun yakka tartibda
ko‘rsatma va tavsiyalar, izohlar berish kerak.
Mehnat o‘qituvchisi ekskursiya jarayonida o‘quvchilaming ishlab
chiqarish jarayonini kuzatishlariga rahbarlik qilib turadi.
Turli mehnat obyektlarida o‘tkaziladigan har qanday ekskur-
siyaning mazmuni uch bosqichda olib boriladi.
1. Kuzatish obyektini oldindan tanlash, uning aniq maqsadlari
hamda vazifalarini belgilash, korxonaga dastlab o‘qituvchi borib ko‘-
rishi, zarur hujjatlami (darsning rejasi, o‘quvchilar uchun beriladigan
topshiriqlar va hisobot shakllarini) tayyorlashdan iborat boMgan tay-
yorgarlik bosqichi.
2. Mehnat o‘qutuvchisi ekskursiya maqsadlari hamda vazifalari,
korxona hududida o ‘zini tutish qoidalari, kuzatish obyektlari, ekskur
siya yo‘nalishi to‘g‘risida suhbat o‘tkazishi, o‘quvchilaming bevosita
kuzatishi va zarur vazifalarni bajarishi.
3. Ekskursiya jarayonida tug'ilgan savollarga, turli muammo-
lami hal qilishga qaratiladigan yakunlovchi suhbat o‘tkazish bilan
cheklanilmaydi. Mehnat ta’limi bo‘yicha navbatdagi mashg‘ulotlarda
bajarilgan vazifalarni va hisobotlarni tahlil qilish hamda jamoa tarzida
muhokama qilish yo‘li bilan ekskursiyaga yakun yasaladi.
Ekskursiya bilishga qiziqishni avj oldirishda, o ‘quvchilarga mus-
taqillik tuyg‘larini singdirish va hayotni bilishda muhim o'rinni
egallaydi. Agarda ekskursiyalami o‘tkazishda ishlab chiqarish vakil-
lari ham qatnashsa, u yanada samaraliroq bo‘ladi. Ekskursiya jara
yonida o‘quvchilar ishlab chiqarish texnologiyasi bilan yaqindan
tanishadilar. Ekskursiyani o ‘tkazishdan oldin o‘quvchilar oldiga aniq
maqsadlar qo‘yish, ekskursiyadan so‘ng savol-javob o‘tkazish lozim.
Masalan, to‘qimachilik kombinatiga ekskursiya uyushtirishdan oldin
o ‘quvchilarga guruhlar bo‘yicha topshiriqlar berish mumkin.
Kitob bilan ishlash. Hozirgi kunda mehnat ta’limi bo‘yicha 1-4-
sinflarga mo‘ljallangan “Mehnat” darsliklari asosida o‘qituvchidan
o‘quvchilami kitob bilan ishlashga o‘rgatish talab qilinadi. Bu maq-
sadda quyidagi kitoblardan qo‘shimcha foydalanish tavsiya etiladi:
X.SanakuIov, D.Xodiyeva. “Boshlang’ich sinflarda qog‘ozdan amaliy
ishlar”, metodik qo‘ llanma; Sanakulov X.R, Xodiyeva D.P, Rustamova
M. “Mehnat va uni o’qitish metodikasi darslarida modulli figuralar
yasash texnologiyasi”, metodik qo'llanma.
0 ‘quvchilami kitob bilan tanishtirishdan oldin o‘qituvchining
o‘zi bu kitobni puxta o‘rganib chiqishi, undan nimalarni tavsiya etish
mumkinligini belgilab chiqishi lozim. 0 ‘quvchi!ami kitob bilan
mustaqil ishlashga asta-sekin o‘rgatib borish kerak.
Texnik vositalar. Hozirgi kunda barcha ta’lim sohalarini texnik
vositalarsiz tasaw ur etib bo‘lmaydi. Qo‘l mehnati mashg'ulotlarida
ayrim bo‘limlami o‘rganish, kasblar haqida ma’lumot berish, amaliy
ishlami tayyorlash texnologiyasini o‘rgatish, xavfsizlik texnikasi
qoidalarini tanishtirish munosabati bilan qo‘llanadi.
Aytib o‘tilgan usullar mehnat ta’limi o‘qituvchilari tomonidan mu-
vafFaqiyatli qo‘llanmoqda. Mehnat ta’limi bo‘yicha bilimlami egal
lash, o‘zIashtirish, amalda qo‘llash va o‘quvchilami rivojlantirish
jarayonining muvafifaqiyati asosan o‘qituvchining bilimi hamda ishga
ijodiy yondashishiga bog‘liq. Mehnat o‘qituvchisi dasturda nazarda
tutilgan mehnatning barcha turlarini bir xil yaxshi bilishi kerak. Faqat
ijodiy fikr yuritib ishlaydigan, o‘z ishida o‘qitishning turli usullari bilan
birga, pedagogiktexnologiyalardan va interfaol metodlardan foydalunib
darslami tashkil etgan o'qituvchigina jamiyatning maktab oldige
qo‘ygan vazifalarini muvaffaqiyatli hal etishda yordam berishi mumkin.
0 ‘quv materiali mumkin qadar qiziqarli va o‘qimishli qilinganda,
u yaxshiroq egallanib, o‘quvchining qalbiga singadi va uni amalda
qo‘llash osonroq bo‘ladi.
Har bir o‘quvchidagi qiziqish turlichadir, shunday ekan, o‘qitishda
yakka tartibda yondashishni oshirish kerak bo‘ladi. Bundan tashqari
bir sinf, bir yoshdagi o‘quvchilarning rivojlanganlik darajasi hamda
bilimlarni egallash tezligi turlichadir.
Darslarni to‘g ‘ri tashkil etishda xarxil o‘zlashtiruvchi o ‘quvchilar
bilan ishlashni oldindan o‘ylab qo‘yilgan tuzilishi bo‘lishi muhimdir.
Bo‘sh o‘zlashtiradigan o‘quvchilarga ham, yaxshi o‘zlashtiradigan
o‘quvchilarga ham oldindan alohida topshiriqlar tayyorlab qo‘yish
kerak.
Har bir o‘qituvchiga o‘z uslubi, o‘z usulining o ‘ziga xosligiga ega
bo‘lish huquqi berilgan, biroq shuni aytish kerakki, bulaming barchasi
mustahkam bilim berish, mehnat sohasidagi malaka va ko‘nikmalarini
egallash, ijodiy qobiliyatlarini o‘stirish, bilimga qiziqishini o'stirishga
yordam beradi.
0 ‘quv jarayonini takomillashtirish, o‘qitishning yangi shakl ham
da metodlarini tadbiq qilish, o‘quvchilarda qiziqishni oshirishga, dars-
larning samaradorligini kuchaytirishga, bilish faolligini oshirishga
yordam beradi. Bilish faolligini rivojlantirish o ‘z navbatida buyum-
ga, mazkur holatda - xizmat ko‘rsatuvchi mehnatga qiziqishini rivoj-
lantirishda ko‘maklashadi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
