X ibragimov, sh. Abdullayeva

Tarbiya usullarini to‘g‘ri tanlashning tarbiya jarayonidagi aha- miyati qanday?
Tarbiya natijasi tarbiya jarayonining usullari, uslubi, vositalari va shakllaridan mohirona foydalanishga bog‘liq. Tarbiyachilar ta’sir etishning bola shaxsiyatiga mos usulini, eng maqbul usulini tanlab olishi, uning shaxsini o‘zgartirishi uchun kerakli shart-sharoit yara- tishlari lozim. Tarbiya usullari har bir bolaga, har qaysi bolalar jamoasiga alohida munosabatda boMishni nazarda tutadi.
Xalq pedagogikasi o‘zbekona axloq, odob va tarbiyaning mu- rakkab barcha qirralarini o‘zida mujassamlashtiradi. Xalq peda- gogikasida turli xil tarbiya usullari va vositalaridan foydalaniladi. Bu usul vositalar nihoyatda rang-barang boiib, ko‘p tomonlari bi­lan ilmiy pedagogikaning shakllanishida ham o‘z ta’sirini ko'rsat- gan.
Xalq pedagogikasida qo'llanilgan juda xilma-xil tarbiya usullari quyidagi tarzda umumlashtirilgan:
105

1. 
   Tushuntirish (maslahat berish, uzr so‘rash, yaxshiliklar h- qida so^fzlash, o‘mak bo'lish).
   
2. 
   Nasihat berish (o'git, undash, ko‘ndirish, iltimos qilish, oq yo‘J tilash, yaxshiliklar haqida so‘zlash, raxmat aytish, duo qilish).
   
3. 
   Namuna bo'lish (maslahat so'rash, o‘rnak bo'lish).
   
4. 
   Jazo (ta’kidlash, ta’na-gina, tanbeh berish va h.k.)
   

Axborotni uzatish va qabul qilish xarakteriga qarab tarbiya usullari quyidagi turlarga bo'linadi:


14-rasm.





15-rasm.

106

16-rasm.



Tarbiya usullarini o‘rganish, tahlil qilish - bu usullardan peda- gogik jarayonda foydalanish ko‘nikma va malakalami egal-lashni osonlashtiradi. Ularni shartli ravishda quyidagi guruhlarga bo‘lish rnumkin:
1) ijtimoiy ongni shakllantiruvchi usullar; 2) faoliyat jarayo- nida ijtimoiy xulq va tajribalarni shakllantirish usullari; 3) o‘z-o‘zi- ni tarbiyalash usullari; 4) rag'batlantirish va jazolash usullari.