X. E. Rustamova, M. D. Maxsumov, U. A. Tuymachev fuqaro muhofazasi va fuqaro muhofazasi tibbiyot xizmati

Dozimetriyaning lyuminessent usuli
Dozimetrik 
lyuminessent 
usuli 
ba’zi 
bir 
moddalarning 
ionizatsion  nurlanish  energiyasini  o ‘zida  to ‘plashiga  asoslangan, 
ular  qizdirilganda  yoki  infraqizil  yorug‘lik  bilan  yoritilganda 
yorug‘lik chaqnashlari bilan namoyon  boiadi.
Y orugiik chaqnashlarining  ko‘pligi  odamning  qancha nurlanish 
dozasi  olganligiga  b o g iiq   b o ia d i  va  fotoko‘paytirgich  bilan 
aniqlanadi.
Shisha  radiofotolyuminessentli  dozimetrlar  tuzilishida  fosfatli 
kumush,  bariy,  kaliy,  litiy,  magniy  va  bo‘r  elementlari  qo‘shib 
tayyorlangan faollashtirilgan shisha asosiy o ‘rinni egallaydi. Ushbu 
faollashtirilgan  shishalarga  radioaktiv  nurlanishlar  ta’sir  etganda 
ularda  chaqnashlar  markazi  (lyuminessensiya)  paydo  b o iad i. 
Agar  ushbu 
shisha  ultrabinafsha  nurlar  bilan  yoritilsa  ularda 
radiofotolyuminessenssiya  (sariq  nurlanish)  holati  kuzatiladi  va  bu 
nurlarni  foto ko‘paytirgich  bilan o ie h ash  mumkin boiadi.
38

---

Yadro  zaryadi  portlatilgan  va  radioaktiv  moddalar  bilan 
ifloslangan  joylarda  asosan  uch  xil  dozimetrik  o ‘lchashlar  olib 
boriladi:
-   zararlangan  joylardagi radiatsiya darajasi aniqlanadi va uning 
chegarasi  belgilanadi;
-   shaxsiy  tarkibning,  texnikaning,  inshootlarning,  suv,  oziq- 
ovqat,  yem-xashaklaming  radioaktiv m oddalardan  ifloslanganlik 
darajasi aniqlanadi;
-   shaxsiy  tarklb  va  aholi  zararlangan  joylarda  boMganda  yoki 
yadro portlashi o ‘chog4da olgan nurlanish dozasi aniqlanadi.