X asranboeva

Bog’cha yoshidagi bolalar tafakkur (fikr yuritish) jarayonida ayni shu chog’da idrok qilayotgan narsalargina emas, balki ilgari idrok qilgan narsalarjga ham tayana oladilar. Masalan, bolaga ilgaridan ma’lum bo’lgan biron topshiriq yoki savol berilsa, u o’z tasavvuriga asoslanib, qiynalmay, darhol javob qaytaradi. Chunonchi 6 yoshli bir boladan “yong’oq suvda cho’kaciimi yoki oqadimi?” deb so’ralg.anida, u “oqadi” deb javob bergan. Bolaning to’g’ri javob berganligiga sabab shundald, u o’z tajribasida yong’oqni suvga tashlab ko’rgan. Ana shu tarzda bog’cha yoshidagi bolalarda indnktiv va deduktiv xulosa chiqarishning eng sodda formalari yuzaga kela boshlaydi.

Sabab-oqibat bog’lanisMariiiing shakllanishi. Bog’cha yoshidagi bolalar Gkrlashining xarakterii xususiyatlaridan biri uliar tafalckurining hamon konkret obrazli bo’lishidir. Ular o’zlarining mulohazalarida abstrakt tushunchalarga emas, balki konkret faktlarga asoslanadilar. Shiming uchun ular abstrakt tusda berilgan oddiy vazifalami hal qila olmaydilar. Biroq, bog cha yoshidagi bolalarda, xususan katta gurah bolalarida, ayrim narsa va hodisalarriing muhim belgilariga qarab, lunumlashtirish qobiliyati yuzaga kela boshlaydi. Masalan, katta guruh

bolalari olma, o’rik, nok, olcha, olxo’ri, uzmn, anor, behi va anjirlarning rasmlarini to’plab, meva deb ataydilar. Ular endi meva degan ummniy tushunchadan o’z nutqlarida erkin foydalana oladigan bo’ladilar. Bog’cha bolalari xilma-xil rasmli lotolar bilan o ’ynash jarayonida ana shunday umumlshtirishga o’rgana boshlaydilar. Bmiday o ’yiiilarda ba’zan tarbiyachining atalashuvi va bokdarga umumlashtirish yuzasidan (masalan, hayvonlar, hasharotlar, gullar, qushlar, o’yinchoqlar va hokazolar haqida) turli vazifalar berishi yaxshi natijakirga olib keladi. Bolalar bu narsalaming eng muhim belgilariga qarab ularni guruhlarga ajratadilar. Bog’cha yosWdagi bolalar uchim narsalaming eng muhim belgilari ulaming nima uchun qo’llanishidir. Chunonchi, ularga “sigii qanday hayvon?” deb, savol berilsa, ular - “sigir sut bei'adigan hayvon” deb javob beradilar. Bog’cha yoshidagi bolalar har bit narsaning nima uchun kerakligini shu narsaning asosiy belgisi qilib oladilar. “Ot qanday hayvon?” deb savol berilsa, ular “ot minadigan hay/on” deb javob beradilar.