X asranboeva

l.Chaqaloqlik davrida jismoniy rivojlanish

Bolaning ona qomida paydo bo‘lgandan tug‘ilgunga ciadar bo‘ladigan o‘zgarisJilar homilaning prenatal ichki rivojlanishini tashkil etadi. Har bir davr ona qomida bo‘lajak farzandnirg rivojlanish bosqichiga tegishli atama bilan nomlanadi. Ona qomida rivojlanish o‘rtacha 38 hafta davom eitadi va 3 bosqichga, ya’ni zigota bosqichi, embiion bosqichi va homila bosqichiga bo‘li:tiadi.

Zigota bosqichi (1-2 haftalik)

Birinchi haftaning oxiriga kelib, zigota onaning qon tomirlari bilan birlashadi, bu hodisa implantatsiya deb ataladi. Implantatsiya jarayoniaing tugallanislii uchun ikki hafta kerak bo‘lad], shundan so‘ng garmonfil o'zgarishlar boshlanadi, bu hayz ko‘rishning vaqtinchalik to'xtashiga olib keladi, ayol kishiga bu belgi uning homiladorligidan darak beradi. Zigotaning aylana o‘lchatnlari 1 mmdan kamroq bo‘ladi, uning hujayralari bo‘linishni boshlaydi.

Homila tanasi tnurtalc diski hujayralaridan rivojlanadi, bu bosqichda murtak diski zigota markazida joylashgan huja^/ralar to‘plami ko‘rinisliida bo‘ladi. Boshqa hujayralar rivojlanayotgan organizmni himoya qiluvchi va oziqlantiruvchi asosli to‘qimalarni hosil qilishi

zarur. Implantatsiya va hujayralaming ajralib hosil bo‘lishi zigota bosqichining tugallanishi belgilari bo‘lib hisoblanadi. Zigota 36 hafta davomicla munakdan bola tug‘ilishigacha bo‘lgan yo‘lni bosib o‘tishga tayyorholga keladi.

Embrion bosqichi (3-8 hafta)

Bu ona qornida rivojlanishning yangi embrional davri odatda murtak hosil bo'lgandan keyin uchincM haftadan boshlanib, sakkizinchi haftaning oxirigacha davom etadi. Bu vaqt davomida tana tuzilishi va ichki organlar rivojlanacli. Davr boshida embrionda uch qavat hujayralar tiklanadi. Tashqi qavatda - ektodermadon sochlar, terining tashqi qavati va nerv tizimi rivojlanadi. 0 ‘rta qavatda - mezodermadon, muskullar, suyaklai va qon tomirlari tizimi hosil bo‘ladi. Ichki qavatda yoki endodermadon ovqat hazm qilish tizinii va o‘pkalar rivojlanadi. Uch haftalik embrion bilan sakkiz haftalik embrion solishtirilganda uning ko‘rinishida sezilarli c'zgarishlami ko‘rishimiz mmnkin. 3 haltalik embrion uzunligi 2 millimetrdan oshmaydi. Hujayralarning darajalarga bo‘linishi boshlanib, organizm ko‘proq salamani'ani eslatadi. 0 ‘sish va rivojlanish tezlik bilan amalga oshadi, 8 haftalik embrionda ko'zlar. og‘iz, qo‘l va oyoqiarai ko‘rish mumkin, miya va nerv tizimi ham juda tez rivojlanadi, embrion yuragi bir oy awal o‘z faoliyatini bosiilab yuborgan bo‘ladi. Embrionda odamga xos organlar u yoki bu shaklda mavjud bo‘ladi, lekin uning oichsunlari onaga sezilarli daraja bo‘lmaydi.

Enibrionga amnion suyuqligi bilan to‘lgan jrainion qobig‘i

joylashadi. Amnion qobig‘i embriormi himoya qilib, doimiy haroratini ta’minlab turadi. Embrion ona bilan ildci tizimcha orqali bog‘langan. Kindik tizimchasi embrionni yo‘ldosh bilan bog‘lovchi qon tomirlaridan iborat, Yo‘ldoshga qon tomirlar kindik tizimchasi orqali onaning qon lomirlarigacha yetib boradi, lekin bevosita ular bilan birlashmaydi. Qon kindik (jon tomirlariniiig barmoqsimon o‘simtalari - qilchalar orqali oqadi. Qilchalar ona qon tomirlariga bevosita yaqin joylashgan, bu vitaminlaming o‘tishi, shuningdek, ona qoniga almashinuv mahsulotlarining dififijziya mexanizmi hisobiga ajtalish imkonini beradi. Tana qismlari va organizm tizimlari embrional davrda shakllanadi va homila bosqichida o‘z vazifalarini samarali bajara boshlaydi. Tana qismleiri va ichki organlar hosil bo'lishi bilan ona qornida rivojlanishning ikkinchi muhim bosqichi nihoyasiga yetadi. Organlaxning o‘z vaiifasini bajara boshlashi naA^batdagi oxirgi l)osqichga to‘g‘ri keladi.

НотИа bosqichi(9- 38 hafta)

Homila bosqichi oxirgi va eng uzoq davom etadigan bosqich bo‘lib, to‘qqizmchi haftasidan boshlab, tug‘ruq bilan tugallanadi. Bu vaqtda homilaning tana o‘lchamlari kattalashadi va organizm tizimlari faoliyat yurita boshlaj^di. 4 oylikdaii homilaning og‘irligi 113,4 grammdan 226,8 granimgacha yetacli. Oxirgi 5 oyda homilaning og'irligi 1984,5 grammdan 2268 graramgacha oUchandari kattalashib borishim ko‘rish mumkin.