Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта

[284].  Marja  –  bank  aktivi  keltirgan  daromad  foizi  bilan  bank 

majburiyatlari  bo„yicha  xarajat  foizi  o„rtasidagi  tafovutdir.  Bank 

marjasini ikki qismga ajratish mumkin: 



 

Foizli  marja  (F

lm

)  –  bu  daromad  keltiruvchi  aktivlar 

(qimmatbaho  qog„ozlar,  kreditlar,  boshqa  investitsiya  loyihalari)  dan 

keladigan  foiz  daromadlari  (F

d

)  bilan  bank  tomonidan  jalb  qilingan 

resurslar  bo„yicha  foiz  majburiyatlari  (F

m

),  ya‟ni  xarajatlari  o„rtasidagi 

farq: 

 

m

d

lm

F

F

F





 

 

Foizli  marja  tijorat  banklari  tomonidan  foyda  darajasini 

rejalashtirish  jarayonida  asosiy  strategik  ko„rsatkich  hisoblanadi.  Bu 

---

 

451 

yerda  daromad  keltiruvchi  aktivlardan  olinadigan  foiz  daromadlari 

majburiyatlar bo„yicha foiz xarajatlaridan katta bo„lishi, ya‟ni:  

 

m

d

F

F



 

 

foyda  miqdorini  orttiradi.  Foizli  marjaning  nisbiy  ko„rsatkichi 

quyidagicha aniqlanadi: 

 

 

100





d

f

А

SD

М

 

 

Bu yerda: 

M

f 

– foizli marja; 

SD – foiz evaziga erishilgan sof daromad; 

A

d

 –  daromad keltiruvchi bank aktivi summasi. 

Amaliyotda  foizli  marjani  hisoblash  uchun  quyidagi  formuladan 

foydalaniladi: 

 

 

100







d

f

А

Х

SD

М

 

 

Bu yerda: 

X – foizlarni to„lash uchun sarflangan xarajatlar. 

Foizli  marjani  tahlil  qilish  quyidagi  yo„nalishlarda  amalga 

oshirilishi mumkin: 



 

foizli marjaning haqiqiy darajasi bilan oldingi davrdagi darajasini 

qiyoslash.  Bunday  tahlil  foizli  marjaning  dinamikasini  kuzatish 

imkoniyatini beradi;  



 

foizli  marja  darajasini  standart  daraja  yoki  o„xshash  banklardagi 

marja darajasi bilan qiyoslash; 



 

foizli  marjaning  o„zgarishiga  ta‟sir  etuvchi  omillar  (kompo-

nentlar) salmog„ini tahlil qilish; 



 

foizli marjaning o„zgarishini boshqarishni talab qiluvchi qarorlar 

qabul qilish uchun marja foizining o„zgarish chegaralarini aniqlash.  

Foizli marjaning o„zgarishiga quyidagi asosiy omillar ta‟sir qiladi: 



 

kredit qo„yilmalarining hajmi, tarkibi va manbalari; 



 

to„lov muddatlari; 



 

foiz stavkalarini qo„llash xarakteri va ularning dinamikasi.   

