Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта

Banklarning qimmatli qog„ozlar 

bozoridagi operatsiyalari 

  

 



  qimmatli  qog„ozlarni  emissiya  qilish  va  sotish  hisobini  yuritish,  ularni 

saqlash; 



  qimmatli qog„ozlarni xarid qilish; 



  mablag„larni qimmatli qog„ozlarga investitsiyalash; 



  dilerlik, depozitor va aksionerlar reyestrini yuritish va saqlash; 



  tijorat, brokerlik, trast operatsiyalarni bajarish va maslahatlar berish; 



  mijoz bilan tuzilgan shartnomaga binoan qimmatli qog„ozlarni boshqarish 

va h.k.  

 

33-chizma. Banklarning qimmatli qog„ozlar bilan amalga oshi-

riladigan faoliyat turlari. 

Mablag„larni  qimmatli  qog„ozlarga  investitsiyalash  turli  xil 

qimmatli qog„ozlar: 



 

oddiy va imtiyozli aksiyalar; 



 

obligatsiyalar; 



 

davlat qarzdorlik majburiyatlari; 



 

depozit sertifikatlari; 



 

veksel  va  boshqalarga  mablag„larni  qo„yish  orqali  amalga  oshi-

riladi. 

Alohida olingan davlatlarda bank tizimining rivojlanishi va banklar 

o„tkazadigan  operatsiyalarning  turlari  va  ko„lamiga  qarab  ularning 

investitsion  faoliyati  turli  yo„nalishlarga  qaratilgan  bo„lishi  va  shu 

operatsiyalar  turlari  bo„yicha  olinadigan  daromad  salmog„i  ham  turli 

bo„lishi mumkin.  

Masalan,  Amerika  banklari  amaliyotida  davlatning  qisqa  muddatli 

qarz  majburiyatlarini  ifodalovchi  qimmatli  qog„ozlarga  investitsiya 

qilish  odatda  kam  daromad  keltiradi,  ammo  ular  yuqori  likvidlikka  ega 

va ular bo„yicha to„lanmaslik riski nolga teng bo„lib, bozor stavkasining 

---

 

264 

o„zgarish riski ham kichik bo„lgan qimmatli qog„ozlar hisoblanadi. 

Uzoq  muddatli  qimmatli  qog„ozlar  yuqori  daromad  keltiradi, 

shuning  uchun  banklar  ularni  muddati  tugaguncha  saqlashadi.  Banklar 

o„z  mablag„larini  munitsipalitetlarning  qimmatli  qog„ozlariga  ham 

qo„yishadi, chunki ular bo„yicha to„lanadigan foiz soliqqa tortilmaydi. 

O„z  likvidligini  ta‟minlash  maqsadida  banklar  uncha  katta 

bo„lmagan summani boshqa qimmatli qog„ozlar: 



 

bank akseptlari; 



 

qimmatli qog„ozlar bozoridagi tijorat qog„ozlari; 



 

brokerlik ssudalar; 



 

tovar-kredit korporatsiyalari sertifikatlariga qo„yishadi. 

Daromadlilikni ta‟minlash maqsadida, lekin likvidligini xavf ostiga 

qo„ygan holda banklar o„z mablag„larini ba‟zi bir hukumat muassasalari 

obligatsiyalari  va  korporatsiyalarning  birinchi  darajali  obligatsiyalariga 

investitsiya  qiladilar.  Rivojlangan  mamlakatlarda  tijorat  banklarning 

investitsion  faoliyati  daromad  keltirishi  nuqtayi  nazaridan  bank 

daromadi tarkibida keyingi ikkinchi manba hisoblanadi.