Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Абдулла Шер, Баҳодир Ҳусанов

 
Убайдулла Асадуллахўжа ўғлининг 
Лев Толстойга йўллаган мактуби 
 
Ҳурматли Лев Николаевич! 
 
Мен 
сизни 
безовта 
қилишни 
хоҳламасам-да, ушбу мактубим орқали 
ўзим учун шубҳали туюлган «ёвузликка 
ёвузлик қилмаслик» ҳақидаги саволга 
жавоб олиш учун мурожат қилишга 
жазм 
этдим. 
«Ёвузликка 
ёвузлик 
қилмаслик» ҳақидаги гап сўзсиз ҳақиқат 
эканлигини эътироф этсам-да, қуйида 
келтирилаётган воқеадан кейин қандай 
ҳаракат қилиш лозимлигини билмайман. 
 
 
Лев Толстойнинг жавоб мактуби 
Убайдулла Асадуллаевич! 
 
Сиз 
мендан 
сўрабсизки, 
бир 
кимсанинг кўп одамларга ёвузлик қилиш 
нияти маълум бўлса, у тақдирда 
қаршилик 
кўрсатмаслик 
ҳақидаги 
таълимотни тан олган киши нима 
қилиши керак? Кўпчилик ҳалокатининг 
олдини олиш учун ўша бир кишига 
нисбатан ёвузлик қилиш маъқул эмасми?
Авф этасиз, саволингиз, кўпларнинг 
шу хилдаги саволлари сингари, ҳақиқатни 
билиш истагидан эмас, аксинча, ҳақиқат 
деб ҳисобланган нарсани адо этмасликни 

---

111 
Ёвузликка ёвузлик билан жавоб бермаслик 
нафақат мен амал қиладиган Ислом дини 
ва дунёқарашига, балки Инжил ва Таврот 
талабларига ҳам тўлиқ мос келади. 
Менимча, 
«ёвузликка 
ёвузлик 
қилмаслик»нинг асосида «Агар бирор 
киши қайдадир ёвузлик қилса, бу билан 
битта ёвузлик содир этилади, агар мен 
ўша ёвузликка қаршилик қилсам ва қасос 
олсам, табиийки, бунинг оқибатида 
битта ёвузлик ўрнига иккита ёвузлик 
содир этилган бўлади. Агар мен қаршилик 
қилмасам, ёвузлик кўпая олмайди ва 
битталигича қолади», - деган ҳақиқат 
ётади. Шундай қилиб, қаршилик ва бошқа 
йўллар билан ёвузликни иложи борича 
камайтириш керак деган хулоса чиқади. 
Фараз қилайликки, мен қандайдир бир 
кишининг бутун бир уйни, шаҳарни ёқиб 
юбориш, поезд ё кемани ҳалокатга 
учратиб, 
ўнлаб-юзлаб 
ва 
минглаб 
кишиларнинг ҳалок бўлишига олиб келиши 
керак 
бўлган 
катта 
ёвузлик 
қилмоқчилигидан хабардорман. Инсоний 
нуқтаи 
назардан 
қараганда, 
мен 
тайёрланаётган шу ёвузликнинг олдини 
олиш чораларини кўришим лозим. Аммо 
бунинг учун ёвузлик қилмоқчи бўлган ўша 
кишини ўзининг қабиҳ ниятини амалга 
оширмасдан йўқ қилмасликдан бошқа 
чорам бўлмас балки. Менинг у ёвузни 
йўқотиш билан қилган ёвузлигим ўнлаб, 
юзлаб ва минглаб кишининг қутқарилиши 
туфайли олди олинган жуда катта 
ёвузлик олдида ҳеч нарса эмас. Мен 
ўзимнинг ҳаракатимни ёвузлик эмас, 
ундан ҳам катта ёвузликни олдини 
олишнинг ягона йўли деган бўлар эдим.
Менинг фикрим шундай аммо, унинг 
тўғри 
 
ёки 
нотўғри 
эканлигини 
билмайман, шунинг учун ҳам узоқ 
иккиланишлардан 
сўнг, 
тушунтириб 
беришингизни сўраб, Сизга мурожаат 
қилишга жазм этдим.