KADRLAR TAYYORLASH MILLIY M O D ELI.
H O ZIRG I DAVRDA 0 ‘QITUVCHILIK KASBI VA
UNING JAMIYATDA TUTGAN 0 ‘RNI
O ‘zbekiston Respublikasining Kadrlar tayyorlash milliy modeli va
uning mohiyati. 0 ‘zbekiston Respublikasi siyosiy mustaqillikni q o ‘lga
kiritgach, ijtimoiy hayotimizning barcha sohalarida tub islohotlar amalga
oshirila boshlandi. Totalitar boshqaruv usuli asosida, ish yuritilayotgan
xalq t a ’limi tizimida ham so‘nggi o ‘n yilliklar davomida yuzaga kelgan
m uam m o la m i hal etish vazifasi Respublika hukumati hamda mutasaddi
tashkilotlami ta ’lim tizimida ham jiddiy o‘zgarishlami amalga oshirishga
undadi. Bu boradagi sa’y-harakatlarning samarasi sifatida 1992-yil iyul
oyida mustaqil 0 ‘zbckistonning ilk «Ta’lim to ‘g‘risida»gi Qonuni qabul
qilindi. M azkur Q onun m azm unida Respublika t a ’limi tizimi, uning
asosiy y o ‘nalishlari, maqsad, vazifalari, ta ’lim bosqichlari va ularning
mohiyati kabi masalalar o ‘z ifodasini topdi. Biroq, 1997-yilga kelib,
0 ‘zbekiston Respublikasining «Ta’lim to ‘g‘risida»gi Qonuni va uning
m a z m u n id a ilgari surilgan g ‘oyalarning a m aliyotga tatbiqi tahlil
e tilg a n d a , bu b orada m uay yan kamchiliklarga y o ‘l q o ‘yilganligi
aniqlandi. 0 ‘tkazilgan tahlil natijalariga ko ‘ra, t a ’lim tizimida olib
borilayotgan islohot aksariyat o ‘rinlarda c hu q u r ilmiy asoslarga ega
b o ‘lmaganligi m a ’lum b o ‘ldi hamda kadrlar tayyorlash tizimini isloh
qilish zarurligi belgilandi. Shu bois 0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy
Majlisining IX sessiyasida yangi tahrirdagi 0 ‘zbekiston Respublikasining
«Ta’lim t o ‘g ‘risida»gi Q o n u n i va «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»
qabul qilindi.
H a r qanday m am lakatning kuchi uning, fuqarolarining m a’naviy
yetukligi, intellektual salohiyatga egaligi bilan belgilanadi.
Fuqarolarning m a ’naviy yetukligi, intellektual salohiyati esa t a ’lim
tizim ining m azm uni, shaxsning har tom onlam a shakllanishi uchun
xizm at qiluvchi moddiy va m a ’naviy shart-sharoitlam ing mavjudligi,
j a m iy a td a q a ro r topgan ijtimoiy sog‘lom muhit darajasi, ijtimoiy
m u n o s a b a t l a r m a z m u n i, s h u n in g d e k , a h o li n in g e tn o p s ix o lo g ik
x u s u s iy a tla r i, a x loq iy q a ra s h la r i va h ay o tiy e ’tiq o d la r i aso sid a
shakllant iriladi.
«Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»ning yaratilishida mazkur jihatlar
t o ‘la o ‘rganildi. Milliy dastur asosini 0 ‘zbekistonning taraqqiyotini
t a ’m in lay oladigan, uni ja h o n n in g ilg‘or m am lakatlari darajasiga
www.ziyouz.com kutubxonasi
ko'tarilishiga hissa q o ‘shuvchi dadil, mustaqil fikrlovchi, bilimli,
malakali mutaxassis, shuningdek, ijobiy sifatlarga ega boMgan kadrlarni
|
tayyorlab voyaga yetkazish jarayoni tashkil etadi.
X o ‘sh, «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» q a nd ay hujjat? Uning
m azm unida qanday g‘oyalar ifoda etilgan?
«Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» 0 ‘zbekiston Respublikasining
«TaMim to ‘g‘risida»gi Qonunining qoidalariga muvofiq, milliy tajribaning
tahlili va taMim tizim idagi, ja h o n miq^esiefagi y u t u q la r asosida
tayyorlangan hamda yuksak umumiy va kasb-hunar madaniyatiga, ijodiy
va ijtimoiy faollikka, ijtimoiy-siyosiy hayotda mustaqil ravishda moMjalni
t o ‘g‘ri ola bilish mahoratiga ega boMgan, istiqbol vazifalarini ilgari
surish va hal etishga qodir kadrlarning yangi avlodini shakllantirishga
yo.^naltirilgandir1.
• «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»ning maqsadi — taMim sohasini
tiibdan isloh qilish, uni o ‘tm ishd an qolgan m afkuraviy qarash va
sarqitlardan to'la xalos etish, rivojlangan demokratik davlatlar darajasida,
■f
yuksak m a ’naviy va axloqiy talablarga javob beruvchi yuqori malakali
kadrlar tayyorlash Milliy tizimini yaratisVidan iboratdir2.
,t j!
«K adrlar tayyorlash milliy dasturi»a^_jjgari surilgan m aqsadni
%
toMaqonli ro‘yobga chiqarish bir qator vazifalarning ijobiy hal qilinishini
nazarda tutadi. Dasturda bu boradagi vazifalarning quyidagilardan
iboratligi ko ‘rsatiladi:
— «Ta’lim to ‘g‘risida»gi 0 ‘zbekiston Respublikasi Qonuniga muvofiq
t a ’lim tizimini isloh qilish, davlat va nodavlat ta ’lim muassasalari hamda
t a ’lim va kadrlar tayyorlash sohasida, raqobat m uhitini shakllantirish
negizida t a ’lim tizimini yagona o ‘quv, ilmiy-ishlab chiqarish majmui
sifatida izchil rivojlantirishni t a ’minlash;
— t a ’lim va k a d rla r ta y y o r la s h t i z i m i n i j a m i y a t d a a m a l g a .
o s h ira y o tg a n d e m o k r a tik h u q u q iy davlat q u rilish i ja r a y o n la r ig a
moslashtirish;
— k a d rla r tay yorlash tiz im i m u a s s a s a la rin i y u q o r i m a la k a li
mutaxassislar bilan ta ’minlash, pedagogik faoliyatning nufuzi va ijtimoiy
m aqom ini ko‘tarish;
— kadrlar tayyorlash tizimi va m azm unini m am la k a tn in g ijtimoiy
1 K adrlar tayyorlash m illiy dasturi //O liy ta ’lim: m e’yoriy hujjatlar to 'p la m i. — Toshkent:
Sharq nashriyot-m atbaa aksiyadorlik kom paniyasi Bosh tahririyati. 2001. — 20-bet.
2 0 ‘sha m anba, — 25-bet.
www.ziyouz.com kutubxonasi
va iqtisodiy taraqqiyoti istiqbollaridan, jamiyat ehtiyojlaridan, fan,
madaniyat, texnika va texnologiyaning zamonaviy yutuqlaridan kelib
chiqqan holda qayta qurish;
— t a ’lim oluvchilarni m a’naviy-axloqiy tarbiyalashning va m a’rifiy
ishlaming samarali shakllari hamda uslublarini ishlab chiqish va joriy etish;
— t a ’lim va kadrlar tayyorlash, ta ’lim muassasalarini attestatsiyadan
o'tkazish va akkreditatsiya qilish sifatiga baho berishning xolis tizimini
joriy qilish;
— yangi ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlarda t a ’limning talab qilinadigan
darajasi va sifatini, kadrlar tayyorlash tizim ining am alda faoliyat
k o ‘rsatishi va barqaror rivojlanishining kafolatlarini, ustuvorligini
t a ’minlovchi normativ, moddiy-texnika va axborot bazasini yaratish;
— ta ’lim, fan, ishlab chiqarish samarali integratsiyalashuvini ta’minlash,
tayyorlanayotgan kadrlarning miqdori va sifatiga nisbatan davlatning
talablarini, shuningdek, nodavlat tuzilmalari, korxonalar va tashkilotlarning
buyurtmalarini shakllantirishning mexanizmlarini ishlab chiqish;
— uzluksiz t a ’lim va kadrlar tayyorlash tizimiga budjetdan tashqari
mablag‘lar, shu jum ladan, chet el investitsiyalari jalb etishning real
mexanizmlarini ishlab chiqish va amaliyotga joriy etish;
— kadrlar tayyorlash sohasida o ‘zaro manfaatli xalqaro hamkorlikni
rivojlantirish.
Milliy dasturning maqsad va vazifalari bosqichma-bosqich amalga
oshiriladi. Har bir bosqichda muayyan vazifalarning hal etilishi1 nazarda
tutiladi. Ushbu vazifalar quyidagilardan iboratdir:
Birinchi bosqich (1997—2001-yillar) mavjud kadrlar tayyorlash
tizimining ijobiy salohiyatini saqlab qolish asosida ushbu tizimni isloh
qilish va rivojlantirish uchun huquqiy, kadrlarjihatidan, ilmiy-uslubiy,
moliyaviy shart-sharoitlarni yaratish.
Ikkin ch i bosqich (2001 —2005-yillar) — Milliy dasturni t o ‘liq
ro ‘yobga chiqarish, mehnat bozorining rivojlanishi va real ijtimoiy-
iqtisodiy sharoitlarni hisobga olgan holda unga aniqliklar kiritish. Bu
bosqichda, shuningdek, t a ’lim muassasalarini maxsus tayyorlangan
m alakali pedagog kadrlar bilan t o ‘ldirish t a ’m inlan a d i, ularning
faoliyatida raqobatga asoslangan muhit vujudga keltiriladi.
«Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» maqsadini ro‘yobga chiqarishning
www.ziyouz.com kutubxonasi
ikkinchi bosqichida ta ’lim muassasalarining moddiy-texnika va axborot
bazasini mustahkamlash davom ettiriladi, o ‘quv-tarbiya jarayonining
yuqori sifatli.o‘quv adabiyotlari va ilg‘or pedagogik texnologiyalar bilan
ta ’minlash, uzluksiz ta ’lim tizimini axborotlashtirish vazifalarining ham
hal etilishiga alohida urg‘u beriladi.
U chinchi bosqich (2005 va undan keyingi yillar) t o ‘plangan tajribani
tahlil etish va umumlashtirish asosida, m am lakatni ijtimoiy-iqtisodiy
rivo jla n tirish istiqbollariga m uvofiq k a d rla r ta y y o r la s h tiz im in i
takomillashtirish va yanada rivojlantirish. Bu bosqichda, yana shuningdek,
— t a ’lim muassasalarining resurs, kadrlar va axborot bazalarini
yanada mustahkamlash;
— o ‘quv-tarbiya jarayoni yangi o ‘quv-uslubiy majmualar, ilg'or
pedagogik texnologiyalar bilan t o ‘liq t a ’minlanishi;
— milliy (elita) oliy ta’lim muassasalarini qaror toptirish va rivojlantirish;
— t a ’lim jarayonini axborotlashtirish, uzluksiz t a ’lim tizimi jahon
axborot tarm o g‘iga ulanadigan kom puter axborot ta rm o g ‘i bilan t o ‘liq
q a m ra b olinishiga erishish kabi vazifalarning h a m ijobiy yechimi
t a ’minlanadi.
0 ‘zbekiston Respublikasi «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» tarkibiy
tuzilmasi quyidagicha aks etadi (1-chizma).
Do'stlaringiz bilan baham: |