Umumiy o‘rta ta’lim

Qulupnay

63. 
    rasm. Pomidor tupi (1) va kesilgan mevasi (2).
    

64-rasm.
Qulupnay.
Qulupnay ko‘p yillik o‘simlik bo‘lib, to‘p-to‘p shaklda o‘sadi. To‘p bo‘lib o‘sgan tuplaridan bir nechtasini ildizi bilan ajratib olish mumkin.
Ajratib olingan tupi sentabr oyida egatlarga ekib chiqiladi. Kelgusi yili aprel oyida gullab, meva tugadi. May oyida pisha boshlaydi (64-rasm).
Qulupnay birinchi yili kamroq

hosil beradi. Ikkinchi yildan boshlab qulupnaydan mo‘l hosil olish mumkin.


62

Begona o‘simliklar

Dalalarda madaniy o‘simliklar bilan bir qatorda begona o‘simliklar ham o‘sadi. Shuning uchun madaniy o‘simliklar bilan bir qatorda begona o‘simliklarni ham o‘rganamiz.
Begona o‘simliklar madaniy o‘simliklarga berilgan oziq moddalar bilan oziqlanadi. Ekin maydonlari begona o‘simliklardan tozalanmasa, madaniy o‘simliklar nimjon bo‘lib o‘sadi, hattoki, qurib qolishi ham mumkin. Zar- pechak, ajriq, g‘umay, machin, salomalaykum, qo‘y- pechak kabi begona o‘simliklar madaniy o‘simliklar orasida ko‘p uchraydi.
Zarpechak. Begona o‘simliklar ichida zarpechak eng xavfli hisoblanadi. U madaniy o‘simliklar tanasiga chirmashib olib, shirasini so‘radi (65-rasm). Zarpechak sariq-qizg‘ish rangda bo‘lib, quyosh nurida zardek tovlanib turadi. Ekinlar o‘z vaqtida zarpechakdan tozalanmasa, u juda tez o‘sib, yonidagilarni ham o‘rab oladi va ekinni quritadi.
G‘umay. G‘umay yulib olinganda ildizpoyasi tuproq ostida qolib ketadi. Ildizpoyasi qishda yer ostida saqlanib qoladi. Bahorda undan nihol o‘sib chiqadi. G‘umay madaniy o‘simliklarga berilgan o‘g‘it va suv hisobiga tez o‘sib ketadi (66-rasm). Yulib tashlanmasa, uning soyasida qolgan madaniy o‘simlik nimjon bo‘lib o‘sadi. Machin. Dalada ekilgan madaniy ekinlar orasida machin tuplarini ko‘rish mumkin. Machinning o‘q ildizi yerga chuqur kirib boradi (67-rasm). Uni yulganda


63

65-rasm.
Zarpechak.
66-rasm.
G‘umay.
67-rasm.
Machin.
68-rasm.
Salomalaykum.

ildizi tuproq ostida qolib ketishi mumkin. Qoldiq ildizdan yana machin o‘sib chiqadi.

Machinlarni niholligida yulib tashlash kerak. Voyaga yetgan machinning urug‘lari yerga to‘kilib, kelgusi yili ulardan yuzlab machinlar o‘sib chiqishi mumkin.
Salomalaykum. Bu o‘simlikning ildizpoyasida tuga- nagi bor. Tuganagi tuproq ostida chuqur o‘rnashib olgan bo‘ladi. Uni yulganda ildizpoyasi va tuganagi tuproq ostida qolib ketadi. Bu o‘t ildizpoyasi va tuga- nakdagi kurtaklardan tez ko‘payadi. U yulib tash- lansa, bir necha kundan keyin yana chiqib kelaveradi (68-rasm).