Transport inshootlarini loyihalash va

 
11.3. Monolit oraliq qurilmalarni qurish 
 
Temir  yo„l  liniyalari  hali  o„zlashtirilmagan  hududlarda  qurilayotganda 
yig„ma konstruksiyalarni qurilish maydonchasiga tashib kelish qiyinchilik 
tug„dirsa,  lekin  qurilish  xududida  betonning  sementidan  boshqa  tarkibiy 
qismlari  bor  bo„lganda,  oraliqda  betonlanadigan  temirbeton  oraliq 
qurilmalar  texnik  tarafdan  maqsadga  muvofiq  va  iqtisodiy  jihatdan 
tejamkor bo„lishlari mumkin. 
Qurilish  usuli  mahalliy  sharoitlarni,  resurslarni  (transport  vositalari, 
mexanizmlar,  ishchilar  va  boshq.)  hisobga  olganda,  mumkin  bo„lgan 
variantlarni bir-biriga solishtirib tanlanadi. 
Qirqilmagan  tizimli  oraliq  qurilmalarning  qayir  va  anker  qismlari 
podmostlarda  yog„och  opalubkalarda  betonlanadi  (rasm  11.16),  o„zan 
qismi  ham  (agar  kemalar  qatnovi  shartlari  uyg„un  va  ko„prik  balandligi 
kichik  bo„lsa)  podmostlarda  betonlanishi  mumkin.  Kemalar  qatnovi 

---

195 
 
intensivligi  va    suvning  chuqurligi      katta  bo„lganda,  o„zan  qoyali 
gruntlardan  iborat  bo„lsa,  osma  yig„ish  sxemalariga  o„xshash  osma 
betonlash  usulini  qo„llash  mumkin  (rasm  11.9  ga  qarang).  Ishlar  maxsus 
agregatlar  yordamida  olib  boriladi.  Bu  agregatlar  ham  podmostlar,  ham 
opalubka  vazifasini  o„taydi.  Rasm  11.17,
a
  da  qiya  romli  (shevrli)  agregat 
qo„rsatilgan. Uzatma 
5 
li
  
to„sinlar 
7 
ga podmostlar va opalubkalar osilgan. 
Suzuvchi  vositalardan  rom 
4
    yordamida  blokning  armatura  karkasi  va 
beton qorishmasi ko„tariladi. 
 
Rasm 11.16. To„sinli oraliq qurilmaning yog„och opalubkasi: 1–podmostlarning 
ko„ndalang to„sini; 2–tashqi ramka; 3–ichki ramka; 4–tortib turuvchi bolt; 5–beton rasporka           
 
 Rasm  11.17,
b
  da  konsol  to„sinli  agregat  keltirilgan.  Oraliq  qurilma 
tayyor  qismi  davomiga  beton  qorishmasi  keltirishni  qulaylashtirish  uchun 
oraliq qurilma ostida joylashgan konsol fermali agregat qo„llaniladi (rasm 
11.17,
v
).  
Betonlash  uzunligi  2†3m  bo„lgan  seksiyalar  ko„rinishida  amalga 
oshiriladi.  Beton  kerakli  mustahkamlikka  erishgandan  so„ng  kanallarga 
joylashtirilgan  armatura  tutamlari  seksiya  oxiriga  tayangan  domkratlar 
bilan  tortiladi  (betonga  tortish).  Undan  keyin  krujalalar  bo„shatiladi  va 
agregat keyingi seksiyani betonlash uchun siljitiladi. 
 Qatnov  yuqoridan  bo„lgan  arkali  oraliq  qurilmalar  arkali  inventar 

---

196 
 
krujalalar  (AIK)  ustida  betonlanadi.    Krujalalarni  bir  tekisda  yuklash  
maqsadida  seksiyalab  betonlash  qo„llaniladi.  Betonlash  yig„ma  oraliq 
qurilmalari  bloklarini    yig„ish  tartibida  amalga  oshiriladi  (rasm  11.14  ga 
qarang). Krujalalar bo„shatilgandan so„ng arka usti qurilmasini o„lchamlari 
va  massasi  katta  bo„lmagan,  zavodda  yoki  ob‟ekt  yaqinidagi  poligonda 
tayyorlangan  yig„ma  elementlardan  yig„ish  maqsadga  muvofiqdir.  Beton 
va  konstruksiya  elementlarini  joyiga  etkazib  berish  uchun,  yig„ma  oraliq 
qurilmalar qurishda ishlatiladigan kranlar qo„llanilishi mumkin. 
 
Rasm 11.17. To„sinli oraliq qurilmani osma betonlash agregatlari: 1–tayanch romi;  
2–qiya rom; 3–podveska; 4–kran romi (shevri); 5–uzatmalar; 6–podmostlar;  
7–to„sinlar; 8–gidravlik domkratlar; 9–anker; 10–konsol to„sin; 11–ko„ndalang to„sin; 
12–betonlanayotgan seksiya; 13–gidrodomkrat; 14–podveskalar; 15–ko„ndalang to„sin;  
16–ferma 

---

197 
 
Ko„priksozlikda  massasi  5000t  gacha  bo„lgan  oraliq  qurilmalar 
konstruksiyalarini  qirg„oqda  o„rnatilgan  podmostlar  ustida  yig„ib  oraliqqa 
suzuvchi  tayanchlarda  tashib  keltirish  keng  qo„llaniladi  (rasm  11.18).  Bu 
usul  ko„p  oraliqli  ko„priklarni  qurishda  katta  samara  beradi.  Suzuvchi 
tayanch  (rasm  11.19)  pontonlardan  tashkil  topgan  plashkoutdan, 
ustqurilma  bosimini  pontonlarga  tarqatib  beruvchi  ostki  rostverkdan, 
maxsus ko„prik inventar konstruksiyalaridan (KIK) tashkil topgan tayanch 
obstroykasidan  va  oraliq  qurilma  bosimini  qabul  qiladigan  ustki 
rostverkdan iboratdir.   
 
Rasm 11.18. Oraliq qurilmani 
qirg„oqda o„rnatilgan 
podmostlar ustida yig„ib 
oraliqqa suzuvchi 
tayanchlarda tashib keltirish: 
1–suzuvchi tayanch; 2–pirs; 
3–oraliq qurilma; 4–podmosti; 
5–kran; 6–ko„prik o„qi
 
           
 
Rasm 11.19. Suzuvchi 
tayanch: 1–oraliq 
qurilma; 2–ustki 
rostverk; 3–M KIK dan 
tashkil topgan tayanch 
obstroykasi;  
4–ostki rostverk;  
5–plashkout