Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

Kredit  uyushmalari  passiv  operatsiyalari
 
– bu mablag‘larni jalb 
qilish  bilan  bog‘liq  operatsiyalardir.  Kredit  uyushmalari  mablag‘larni 
pay  badallari,  muddatli  va  jamg‘arma  depozitlar,  boshqa  moliyaviy 
muassasalardan kredit
 sifatida jalb qilishi mumkin. Shuningdek, kredit 
uyushmalarining  daromad  va  foydani  shakllantirish  bilan  bog‘liq 
operatsiyalarini  ham  ularning  passiv  operatsiyalari  sifatida  tasniflash 
mumkin.  
Kredit  uyushmalarini  tashkil  etishning  asosiy  passiv  operatsiya-
lari  va  ularni  tashkil  etishning  talablaridan  biri  ustav  kapitalini 
shakllantirish  hisoblanadi.  Kredit  uyushmalari  pay  badallari  (ustav 
kapitali) uning ta’sischilari tomonidan shakllantiriladi.  
Kredit  uyushmalari  ustav  fondi  pul  mablag‘laridan,  shuningdek, 
mazkur  tashkilot  ustav  fondi  miqdorining  yigirma  foizidan 
oshmaydigan  boshqa  mol  –  mulk  hisobidan  shakllantirilishi  mumkin. 
Kredit hisobidan va garovga olingan mablag‘lardan hamda boshqa jalb 
etilgan mablag‘lardan kredit uyushmalari ustav fondini shakllantirishga 
ruxsat berilmaydi. 
Kredit  uyushmalarining  muddatli  va  jamg‘arma  depozitlari  unga 
a’zo  jismoniy  va  yuridik  shaxslardan,  shuningdek,  yakka  tartibdagi 
tadbirkorlik subyektlari hisobidan shakllantiriladi. 
Ta’kidlash  joizki,  kredit  uyushmalarida  muddatli  va  jamg‘arma 
depozitlar  bo‘yicha  to‘lanayotgan  foiz  stavklarining  yuqoriligi 
aholining  kredit  uyushmalarida  omonatlarni  jamg‘arishga  bo‘lgan 
ishtiyoqini  oshirmoqda.  Biroq,  bu  omonatlar  bilan  bog‘liq  risklarni 
vujudga kelishiga sabab bo‘ladi. 
Kredit  uyushmalari,  moliyaviy  muassasa  sifatida  qo‘shimcha 
resurslarga  kuchli  ehtiyoj  sezadi.  Kredit  uyushmalari,  albatta  ushbu 
ehtiyojni  ustav  kapitali,  omonatlar,  taqsimlanmagan  foyda  hisobidan 
qondirishga  alohida  e’tibor  qaratadi.  Shunga  qaramasdan,  ushbu  mo-
liyaviy  manbalar  hisobidan  shakllantirilgan  mablag‘lar  yetarli 
bo‘lmaganda tijorat banklaridan qisqa va uzoq muddatli kreditlarni jalb 
etadi.