Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

to‘lov  vositasi
 

---

23 
funksiyasini
 
bajaradi.  Demak,  sotilgan  tovar  va  ko‘rsatilgan  xizmatlar 
to‘lov  jarayonida  uzilish  bo‘lmasa,  pul  muomala  vositasini  bajaradi, 
agar  ushbu  jarayon  ma’lum  davrga  uzilishi,  ya’ni  to‘lov  kechikkan 
holatlarning  barchasida,  pul  avtomatik  tarzda,  o‘zining  to‘lov  vositasi 
funksiyasini bajaradi.  
Pulning  to‘lov  vositasi  funksiyasi  asosan  quyidagi  holatlarda 
namoyon bo‘ladi; 
 –  jami  ijtimoiy  mahsulotni  yaratish,  taqsimlash  va  qayta 
taqsimlashda; 
 –  davlat  byudjeti  daromadlari  va  xarajatlarini  shakllantirish  va 
qayta taqsimlashda; 
 –  kredit  muassasalari  ssuda  va  investitsiya  operatsiyalarini 
bajarganda kredit va investitsiya pullarini qaytarish va foiz to‘lovlarini 
to‘lashda; 
 –  korxona  va  tashkilotlar  o‘z  xodimlariga  ish  haqi  va  unga 
tenglashtirilgan mablag‘larni to‘lashda va boshqa holatlarda. 
Pulning  to‘lov  vositasi  funksiyasi  amal  qilgan  sharoitda  naqd 
pullarning  ishtirokiga  zaruriyat  bo‘lmaydi,  barcha  operatsiyalar  bank 
hisobraqamlarida  biridan  ikkinchisiga  o‘tkazish  orqali  amalga 
oshiriladi.  
Ayrim  iqtisodiy  adabiyotlarda,  ayniqsa  rivojlangan  mamlakatlar-
da chop etilgan adabiyotlarda, pulning to‘lov vositasi funksiyasi, uning 
alohida  funksiyasi  sifatida  e’tirof  etilmaydi.  Pulning  ushbu  funksiyasi 
uning muomala vositasi funksiyasi bilan hamohang tarzda o‘rganiladi. 
Pulning ikkita funksiyasi bir – biriga qo‘shib o‘rganilganda.  
“…pul  tovarlar  va  xizmatlarning  to‘lovi  va  qarzlarning  to‘lov 
vositasi”
27
 tarzida ta’kidlanadi.  
Nazarimizda,  rivojlangan  mamlakatlar  iqtisodchilari  tomonidan 
pulning to‘lov vositasi va muomala vositasi funksiyalarini bir – biriga 
qo‘shib yuborilishi natijasida, uning to‘lov vositasi funksiyasini e’tirof 
etilmasliklari maqsadga muvofiq emas.  
Pul  o‘zining  muomala  va  to‘lov  vositasi  funksiyalarini  bajarma-
gan  vaqtda