Toshkent farmatsevtika instituti tibbiy va biologik fanlar kafedrasi mikrobiologiya, virusologiya va

o’
rinishida 
uchraydi. Xujayin xujayrasi membranasi tarkibiga 
o’
xshaydi. 
Ba’zi bir viruslarda fermentlar topilgan. Mana shu fermentlar yordamida viruslar xujayrani 
yuzasiga yopishishi va uning ichiga kirish mumkin. Bunday fermentlarga: gemagglyutinin, 
neyraminidaza, transkriptaza va boshqalar kiradi. 
Viruslarning fermentlari ikki gruppaga b
o’
linadi: Birinchi gruppasiga virion tarkibida 
uchraydigan fermentlar. Ikkinchi gruppasiga esa viruslarning xujayrada k
o’
payish jarayonida 
ishlab chiqariladi. 
Viruslar obligat hujayra ichi parazitlari b
o’
lib, ularni birinchi marta rus botanigi 
D.I.Ivanovskiy ochgan. Viruslarning 
o’
lchamlari juda mayda, ular hatto chini filtrlardan ham 
o’
tish xususiyatiga ega (millimikron yoki nanometr bilan 
o’
lchanadi). Mayda viruslar 8-25 nm (m: 
poliomielit virusi), 
o’
rtacha kattalikdagi viruslar 80-120 nm (m: gripp, quturish kasalligi virusi), 
katta viruslar esa 250-300 nm (m: chin chechak virusi, chechak vaksinasi virusi) 
o’
lchamga ega. 
Ularning hujayra ichidagi parazitik shakliga virus, hujayradan tashqaridagi shakliga esa virion 
deyiladi. Har qanday virionda nukleoid b
o’
lib, unda faqat 1 ta nuklein kislotasi (DNK yoki RNK) 
b
o’
ladi. Nuklein kislotasi spiral shaklda b
o’
lib, uni oqsil parda (kapsid) yoki oqsilli lipid parda 

---

80 
o’
rab turadi. Kapsid bir necha oqsil molekulalaridan – kapsomerlardan tashkil topgandir. Kapsid 
va virus genomasi kompleksini nukleokapsid deyiladi.
Viruslarning kapsomerlari 2 xil simmetriyada: spiralsimon yoki kubsimon (ikosaedr) 
shaklida b