Toshkent farmatsevtika instituti tibbiy va biologik fanlar kafedrasi mikrobiologiya, virusologiya va

Atrof muhit ob’ektlarini sanitariya-bakteriologiya
jihatdan baholash 
Atorf -
 
muhitdagi turli ob’ektlar: suv, tuproq, havo va oziq-ovqat mahsulotlarining 
sanitariya-gigiena holatini baholash uchun sanitariya-bakteriologik tekshiruvlar o’tkaziladi. 
Tekshiruv o’tkazishdan maqsad ko’rsatilgan ob’ektlarning epidemiologiya jihatidan havfsiz 
ekanligini aniqlash. Ulardan patogen mikroorganizmlarni ajratib olish, epidemiologik nuqtai 
nazardan havfli ekanligini
 
ko’rsatadi. Bu mikroorganizmlar ob’ektlarda kam miqdorda bo’lib, ular 
havo, suv va tuproqda ko’paymaydi, ularni to’g’ridan-to’g’ri ajratib olish ham juda qiyin. Shu 
boisdan, sanitariya-mikrobiologiya amaliyotida tashqiy muhitning patogen mikroblar bilan 
ifloslanish ehtimolini bilvosita ko’rsatkichlar- sanitariya-ko’rsatkich mikroorganizimlarini 
topilishi asosida aniqlanadi. 
Ob’ektning mikroblar bilan zararlanganligini umumiy mikroblar soni, (UMS) bo’yicha 
aniqlash mumkin. Ya’ni, tekshirilayotgan ob’ektlarning ma’lum hajmi yoki massasidagi (1 
ml 

---

130 
suvda, 
1 
g 
tuproqda, 1 m
3
havoda) mikroorganizmning umumiy soni aniqlanadi.Tuproq va 
suvdagi mezofil aerob va fakultativ bakteriyalarning umumiy miqdori bo’lib, agarli muhitda 37º S 
va 24 soatda 2 marotiba katalashtirilganda ko’zga ko’rinovchi koloniyalar hosil qilishi Sanitariya 
ko’rsatkichli bakteriyalarning borligi ikkita ko’rsatkich — (t i t r va i n d ye k s) orqali baholanadi. 
Bitta sanitar ko’rsatkich bakteriyasi topilgan suv va tuproqning eng kam miqdoriga titr va 1 l 
suyuqlikda;. 1 g tuproqda yoki zich moddada, 1 m
3
havoda topilgan sanitariya-ko’rsatkichli 
bakteriyalar soniga — 
indeks 
deyiladi. 
Sanitariya-ko’rsatkichli 
bakteriyalarga odam va hayvon organizmidagi doimiy 
mikrofloraning vakillari kiradn. Ular ichak yoki nafas yo’llarida yashaydi. Ular quyidagi 
xususiyatlarga ega: 
1) mikroorganizimlar doimiy ravishda odam va xayvonlar organizimida yashashi va tashqiy 
muhitga , ko’p miqdorda najas yoki nafas yo’llaridan shilimshiq tomchilar bilan ajralishi; 
2) mikroblar tashqi muhitda ko’payya olmasligi (oziq ovqatlardan tashqari) yoki uning 
ko’payishi juda qisqa bo’lishi; 
3) atrof-muhitda, ichak yoki nafas yo’lida parazitlik qiluvchi patogen bakteriyalar qancha 
vaqt yashasa, ular ham shuncha vaqt mobaynida yoki ulardan ko’proq yashash qobiliyatiga ega 
bo’lishi; 
4) tashqi muhitga ularning chidamligi o’zlari singari yashash muhitlariga ega bo’lgan 
patogen bakteriyalarga o’xshash bo’lishi yoki ulardan ustun turishi va o’z xususiyatini
o’zgartirmasligi; 
5) tashqi muhitda ularga yashash xususiyatlari yaqin bo’lgan, o’xshash bakteriyalarning 
bo’lmasligi; 
6) ularni aniqlash, ajratib olish va identifikasiya usullari oson va ekonamik jihatdan qulay 
bo’lishi;
Keltirilgan xususiyatlar bir qator bakteriyalarga xos bo’lib, atrof-muhitdagi turli ob’ektlar
uchun sanitariya- 
ko’rsatkichi deb qabul qilingan