Toshkent davlat yuridik universiteti

Yerlardan 
foydalanish 
va 
muhofaza 
qilish 
iqtisodiy 
mexanizmining  maqsadi
  -  yer  resurslarining  qiymatini  mos  ravishda 
baholash,  undan  ilmiy  asoslangan  tarzda  oqilona  va  samarali 
foydalanishni  ta’minlash,  tuproq  unumdorligini  tiklash  va  oshirish,  yer 
qonunchiligi  talablariga  rioya  etilishini  rag‘batlantirish,  yerlarni 
muhofaza  qilish  va  qayta  tiklash  bo‘yicha  faoliyatni  imtiyozli  soliq  va 
kredit  berish  yordamida  rivojlantirish,  yerga  zarar  yetkazilishini  oldini 
olish  va  yetkazilgan  zararni  qoplash  hamda  yer  uchun  haq  to‘lashni  
ta’minlashdan iborat.  
Yerlardan foydalanish va muhofaza qilishning iqtisodiy mexanizmi 
maqsadlaridan  kelib  chiqib,  ushbu  institutning  yo‘nalishlari  sifatida 
quyidagilarni ko‘rsatib o‘tishimiz mumkin:  
•
 
yerlardan  foydalanish  va  muhofaza  qilishga  oid  chora-
tadbirlarni rejalashtirish va moliyalashtirish; 
•
 
yerdan foydalanish chegaralarini belgilash;  
•
 
yerlardan  foydalanganlik,  yerlarni  ifloslantirganlik  va  ularga 
boshqacha  tarzda  zararli  ta’sir  ko‘rsatganlik  uchun  to‘lovlar  hajmini 
belgilash va undirish;  
•
 
yerdan  ilmiy  asoslangan  tarzda  oqilona  va  samarali 
foydalanish  uchun  to‘lovlar  hajmi  va  yerning  normativ  qiymatini 
belgilash; 

---

128 
 
•
 
yerlarni  muhofaza  qilish  va  qayta  tiklash  bo‘yicha  samarali 
choralarni amalga oshirgan yer egasi, yerdan foydalanuvchi, ijarachi va 
yer  uchastkasi  mulkdorlariga  soliq,  kredit  va  boshqa  imtiyozlarlar 
berish; 
•
 
yer  egalari,  yerdan  foydalanuvchilar  va  ijarachilarning  aybi 
bo‘lmagan  holda  buzilgan  yer  uchastkalarini  vaqtincha  konservatsiya 
qilish  natijasida  ulardan  keladigan  daromadning  kamayishini  davlat 
byudjeti mablag‘lari hisobidan qisman qoplash; 
•
 
yangi  o‘zlashtirilayotgan  va  meliorativ  holatini  yaxshilash 
jarayonida turgan mavjud sug‘orilayotgan yerlardan foydalanuvchilarga 
yer solig‘i bo‘yicha imtiyozlar berish; 
•
 
yer egalari, yerdan foydalanuvchilar va ijarachilarning tuproq 
unumdorligi  saqlanishi  va  tiklanishidan,  yerlarni  ishlab  chiqarish 
faoliyatining  salbiy  oqibatlaridan  himoya  etilishidan  manfaatdorligini 
oshirish;  
•
 
yer  qonunchiligi  talablarini  buzgan,  yerlarni  muhofaza 
qilishga  oid  davlat  va  mahalliy  dasturlarda  belgilangan  vazifalarni 
hamda yer resurslarini muhofaza qilish chora-tadbirlarini ko‘rmagan yer 
egasi,  yerdan  foydalanuvchi,  ijarachi  va  yer  uchastkasi  mulkdorlarini 
tegishli imtiyozlardan to‘liq yoki qisman mahrum qilish; 
•
 
yerlardan  oqilona  foydalanish  va  ularni  muhofaza  qilishni 
iqtisodiy rag‘batlantirish bilan bog‘liq tadbirlarni amalga oshirish.