|
TEXNIKA YO‘NALISHI TALABALARINI O‘QITISHDA KASBIY KOMPETENSIYANI RIVOJLANTIRISH
Mirzayev A.O‘. –Andijon davlat universeteti o`qituvchisi
Annotatsiya. Ushbu maqolada oliy matematika fani ayrim mavzularining amaliy tatbiqlari va hozirgi
kundagi ahamiyatlari yoritib o‘tilgan.
Kalit so‘zlar: oliy matematika, muhandislik, geometriya, aniq integral, kompleks sonlar, kasbiy
kompetensiya.
РАЗВИТИЕ ПРОФЕССИОНАЛЬНОЙ КОМПЕТЕНТНОСТИ В ОБУЧЕНИИ СТУДЕНТОВ ТЕХНИЧЕСКИХ
НАПРАВЛЕНИЙ
Мирзаев А.О. – преподаватель Андижанского государственного университета
105
TDPU ILMIY AXBOROTLARI PEDAGOGIKA 2019/3(20)
Аннотация. В этой статье освещаются практическое применение и актуальность некоторых тем
высшей математики.
Ключевые слова: высшая математика, инженерия, геометрия, определенный интеграл,
комплексные числа, профессиональная компетенция.
DEVELOPMENT OF PROFESSIONAL COMPETENCE IN TECHNICAL TRAINING
Mirzaev A.O. - Assistant Professor of Andijan State University
Annotation. This article highlights the practical applications and relevance of some of the topics of
higher mathematics.
Key words: higher mathematics, engineering, geometry, exact integers, complex numbers,
professional competence
Hozirgi vaqtda oliy ta’lim muassasalardagi ta’lim natijalariga kompetentli yondashuv zamonaviy
ta’limiy islohotlardan birini tashkil etadi va kompetentli ta’limni amalga oshirish jahon oliy ta’limi sifatini
takomillashtirishga asosiy yo‘nalish sifatida baholanadi.
S.Musinov kasbiy kompetentlilik tushunchasiga quyidagicha fikr bergan. Kasbiy kompetentlilik - bu
kasbiy muammolarni muvaffaqiyatli, ijodiy hal qilishga ko‘maklashuvchi iqtisodiy, ijtimoiy-siyosiy, shaxsiy,
ilmiy-texnik, texnologik va axborot jarayonlari talabi bilan belgilanadigan (beriladigan) juda murakkab,
harakatchan holatidir, degan xulosaga keldilar
1
.
Har qanday mutaxassisning kasbiy jihatdan yetukligi bu zamonaviy texnika va texnologiyalar bilan
hamnafas ishlay olishi, mutaxasislik bilim va tafakkurlarining amalda qo’llay bilishi va olib borilayotagan
jarayonga tizimli ravishda yondosha olishi demakdir.
Shu maqsadda texnika yo`nalishida taxsil olayotgan bo’lajak muhandislarning zamon talabi
darajasidagi va jamiyatimizning taraqqiyotida yetuk kasbiy salohiyatga ega qilib tarbiyalash muhim
hisoblanadi.
Bu yo’nalishdagi talabalarga matematika fanini o’qitishda matematik bilim, malakalar va tasavvurlarni
amaliy ko’nikmalarga aylantirish usullari, kasbiy jihatdan maxsus fanlarga bog’liqligi va talabalarning kasbiy
tafakkurini rivojlantirish asosida tashkil etish zarur.
Texnika yo’nalishidagi oliy ta’lim muassasalarida matematika fanining maxsus
fanlarga
bog’liq
holda
o’qitish,
ya’ni
har
bir
mavzuning
amaliy
va
texnikaviy ahamiyatini hamda muxandislik fanlarining o’zlashtirilishida matematika fani asos bo`lib xizmat
qiladi. Quyida matematika fanining “Aniq integral” mavzusining amaliy va texnikaviy ahamiyatini ko`rib
chiqamiz. Juda ko‘p amaliy masalalarni yechish aniq integral tushunchasiga olib keladi. Masalan,
geometriyada egri chiziqli trapetsiya yuzasini topish, fizikada o‘zgaruvchi kuch bajargan ishni hisoblash,
iqtisodiyotda ishlab chiqarilgan mahsulot hajmini aniqlash kabi masalalar shular jumlasidandir. Aniq integral
berilgan funksiya va kesma bo‘yicha tuziladigan integral yig‘indining limiti kabi aniqlanadi. Berilgan kesmada
chegaralangan va faqat chekli sondagi uzilish nuqtalariga ega bo‘lgan funksiya uchun aniq integral mavjud
bo‘ladi. Yuqorida ko‘rsatilgan masalalardan aniq integralning geometrik, mexanik va iqtisodiy ma’nolari
kelib chiqadi. Aniq integral qiymatini hisoblash yoki baholash uchun uning bir qator xossalaridan
foydalanish mumkin. Bir qator hollarda integralning aniq qiymatini topish masalasi juda murakkab bo‘lishi
mumkin. Bunday hollarda aniq integral qiymatini taqribiy hisoblash usullariga murojaat qilinadi. Ularga
to‘g‘ri to‘rtburchaklar va trapetsiyalar formulalarini misol qilib ko‘rsatib bo‘ladi. Geometriyada aniq
integraldan turli ko‘rinishdagi egri chiziqli trapetsiyalarning yuzalarini hisoblash, egri chiziq yoyining
uzunligini topish, jismlar hajmini aniqlash kabi masalalarni yechishda foydalaniladi. Aniq integralning
mexanik tatbiqlariga misol sifatida kuch bajargan ishni hisoblash, notekis harakatda bosib o‘tilgan masofani
aniqlash, sim massasini topish kabilarni ko‘rsatish mumkin. Iqtisodiy nazariyada esa aniq integral yordamida
ishlab chiqarilgan mahsulot hajmini topish, iqtisodiy ko‘rsatkich bo‘lgan Djini koeffitsientini hisoblash,
1
Педагогик компетентлик ва креативлик асослари / Муслимов Н.А., Усмонбоева М.Ҳ., Сайфуров Д.М., Тўраев А.Б. - Тошкент, 2015 – 120 бет.
106
TDPU ILMIY AXBOROTLARI PEDAGOGIKA 2019/3(20)
iste’molchi va ishlab chiqaruvchining yutug‘ini aniqlash kabi masalalar o‘z yechimini topadi. “Aniq integral”
tushunchasining maxsus fanlarga o’zaro bog’likligiga bir nechta misollar keltiramiz.
Kattaligi o‘zgaruvchan va f( x) funksiya bilan aniqlanadigan kuch moddiy nuqtani [ a, b] kesma
bo‘yicha harakatlantirganda bajarilgan A ish qiymati aniq integral orqali
Do'stlaringiz bilan baham: |
