Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti g’. E. Zaxidov, M. T. Asqarova, Z. A. Djumayev, L. F. Amirov, H. A. Hakimov makroiqtisodiyot darslik toshkеnt – 2019

Y=C+I+G+Xn



C=a+b(1-t) x Y
Xn=g+m’Y
Agarda (2) va (3) tenglamalarni asosiy makroiqtisodiy ayniyatga qo‘yib, echsak quyidagi echimga ega bo‘lamiz:
1
Y= ------------------- (a+I+G+g)
1(1-b(1-t)+m’

Bu yerda: 1 / 1(1-b(1-t)+m’ ochiq iqtisodiyotda davlat xarajatlar multiplikatori.

Muvozanatli daromadlar darajasiga soliqlarni kamaytinish ham

multiplikativ ta’sir		ko‘rsatadi.	Soliqlar	miqdorini	T ga kamaytirsak,
tasarrufdagi	daromad darajasi		T ga	oshadi. Iste’mol xarajatlari mos
tarzda Tx	b (bu	yerda b-iste’molga		chegaraviy	moyillik) miqdorga

oshadi va u rejalashtirilgan xarajatlar egri chizig‘ini yuqoriga siljitadi, milliy ishlab chiqarish hajmini esa U ga oshiradi.

Soliq multiplikatsiya samarasi davlat xarajatlari singari soliqlarning bir marta o‘zgarishi oqibatida iste’molning bir necha bor o‘zgarishiga boqliq.

150

T↓(ΔT) ^ Yd↑ (ΔYd= - T) ^C↑ (ΔC=b(- T)) ^E↑ (ΔE=b(-T)) ^ Y↑ (ΔY=b(- T) ^C↑ (ΔC=b(b(- T)) ^E↑ (ΔE=b²(- T))

^Y↑ (ΔY=b²(- T)) <sup>

</sup>C↑ (ΔC=b(b²(- T))) va h.k.

Demak, soliq multiplikatorini quyidagicha tasvirlash mumkin:

25. 
    - b
    

----------- = -------
T1- b
Agar davlat byujetiga barcha soliq tushumlari joriy daromad–Y dinamikasiga bog‘liq deb hisoblasak soliq funksiyasi T = tY – ko‘rinishni oladi. Bu holatda iste’mol funksiyasi quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi:

C=a+b(Y-tY)= a+b(1-t) Y,
Soliq multiplikatori esa quyidagi ko‘rinishni oladi:
-b

m_t = -----------
1-b(1-t)

Bu yerda: m_t – yopiq iqtisodiyot uchun soliq multiplikatori.

To‘liq soliq funksiyasi T=Ta+tY ko‘rinishga ega.

T_a – avtonom soliqlar (masalan, mulkka, erga soliqlar).

To‘liq soliq funksiyasini e’tiborga olsak, iste’mol funksiyasi quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi: