Тошкент давлат аграр университети н. Т. Хакимова, Р. К. Саттарова

Керакли жиҳозлар: 
Микроскоп, Ўсимлик уруғлари, стерилланган 
Петри ликобчалари, иммерсион мой, 99 мл ва 9 мл сув солинган 
пробиркалар, стерилланган кварц қуми, буюм ва қоплоғич ойначалар, 

---

53 
бактериологик сиртмоқ, скальпель, пинцетлар. Озиқа муҳит. Бўёқлар 
(метилен кўки, фуксин, генциан-виолет), Торози тошлари билан.
МАВЗУ: ЎСИМЛИК КАСАЛЛИКЛАРИНИНГ АСОСИЙ ТУРЛАРИ 
 
Топшириқ ва машғулот ўтиш тартиби:
1.Касалликни ташқи белгилари 
билан танишиш. 2.Касаллик белгиларни расмларини чизиш. 
Доғланиш.
Ўсимлик тўқималарнинг нобуд бўлиши туфайли унинг 
аъзоларида доғлар юзага келади, бундай ҳолни қўшимча барг ва меваларда 
кузатишимиз мумкин. Доғлар шакли жиҳатидан юмалоқ, чўзиқ, маълум 
шаклсиз, бурчакли, хошияли ва бошқа турда; уларнинг ранги оқ, қўнғир, 
қора, сариқ, кул ранг, қизил хошиялари ҳам турли рангда бўлади; доғларни 
замбуруғлар, бактериялар, вируслар ва атроф муҳитнинг ноқулай 
шароитлари юзага келтириши мумкин. 
Доғланиш билан танишишда ўзида шу белгини яққол намоён қилган 
ўсимликни қуйидаги касалликлари билан танишиш керак: ўрик 
клястероспориози, картошка фитофторози, қулупнай оқ доғланиш касаллиги 
(замбуруғ келитириб чиқарган касалликлар), бодринг бактериози, ғўза 
гоммози (бактерия клтириб чиқарган касалликлар), бодринг мозаикаси, ловия 
мозаикаси (вирус қўзғатган касалликлар), ток ва ғўза хлорози (юқумсиз 
касаллик). 
1
 2
3. 
4. 
 
Доғланиш: 
1-ўрикни клястоспориози, 2-ғўза гоммози, 
3-бодринг мозаикаси, 4- токнинг мозаикаси 
 
Ғуборларни ҳосил бўлиши.
Ўсимлик касаллигини бу тури замбуруғлар 
учун хос бўлиб, зарарланган барг, поя ва меваларда замбуруғнинг мицелийси 
ва спораларнинг тўплами юзага келади. Бу ғуборлар турли рангда бўлиб, 
зарарланган ўсимлик юзасидан осонлик билан сидирилади. Айрим ҳолларда 
ғуборлар тўқималарда ўзгаришларни вужудга келтирмайди. Ғуборларнинг 

---

54 
ҳосил бўлишига яққол мисол қилиб ун шудринг касалллиги олиш мумкин. 
Ғалла донли экинларнинг баргларида, поясида, бодрингнинг барги ва айрим 
ҳолда мевасида оқ ёки кул ранг осонлик билан сидириладиган ғуборларни 
кузатишимиз мумкин.