Тошкент давлат аграр университети н. Т. Хакимова, Р. К. Саттарова

Керакли жиҳозлар: 
Озиқа муҳити. Микроскоп, иммерсион мой, 
фильтр қоғозлар, буюм ва қоплоғич ойначалар, бактериологик сиртмоқ, 
скальпель, пинцетлар. Бўёқлар (метилен кўки, фуксин), тупроқ. Торози 
тошлари билан. Колбалар.
Денитрификация жараёнида иштирок этувчи бактериялар
:
Bacterium denitrificans
 
 
МАВЗУ: АЗОТФИКСАЦИЯ ВА АЗОТФИКСАТОРЛАР 
 
Топшириқ ва машғулот ўтиш тартиби: 
Эркин ҳолда яшовчи 
азотфиксаторларнинг (
Azotobaсter, Clostridium
) морфологиясини ўрганиш. 
Турли дуккакли ўсимликларнинг 
Rhizobium
туганак бактерияларидан мазок 
тайёрлаб, микроскопда кўрилади. 
Қўзғатувчиларнинг морфологиясини ўрганиш учун ҳар бир талаба 
препарат тайёрлайди ва бўяб микроскопда кўрилади. Натижаларни 
дафтарларга ёзиб ва чизиб борилади. 
Методик кўрсатма:
 
Ҳаводаги молекуляр азотнинг биологик усулда тупроққа йиғилиши 
қишлоқ хўжалигида катта аҳамиятга эга. Атмосфера ҳавосининг 70% и эркин 
азотдан иборат. Атмосферадаги азот запасидан ўсимлик тўла фойдалана 
олмайди. Ҳаводаги азотни ўзлаштириб, уни ўсимлик озиқлана оладиган 
ҳолга келтирадиган алоҳида микроблар бор. Азотнинг микроблар томонидан 

---

40 
йиғилиши табиатдаги азотнинг айланишида ҳал қилувчи бўғин ҳисобланади. 
Бундай микроблар 
азотфиксаторлар
дейилади. 
Проф. Е.Н.Мишустиннинг маълумотларига кўра азотфиксаторлар йил 
давомида ер куррасидаги экин экиладиган ерларда, барча мамлакатлардаги 
кимё заводларининг етказиб берадиган азотидан 7 баробар кўп азот 
тўплайди. Агар экин экиладиган ерларига ҳисоб қилганда азотфиксаторлар 
бир йил мобайнида 1-1,5 млн тоннага яқин азот тўплайди. Демак, қишлоқ 
хўжалиги мутахассислари микроорганизмларнинг физиологик хусусиятлари 
ва ривожланиш қонуниятларини синчиклаб ўрганишлари деҳқончиликда 
ҳосилдорликни оширишдаги омиллардан бири ҳисобланади.