Toshkent davlat agrar umversiteti qalandarov muxitdin maxmudovich

91

---

OLTINCHI BO‘LIM
VIII bob. Mavsumiy gullar va butasimon o£simliklardan
foydalanib bog‘-parklarda loyihalar yaratish
Bugungi kunga kelib zamonaviy bog‘-parklarimizda bir 
yillik, ko‘p yillik gul ko‘chatlaridan ajoyib estetik ko‘rinishdagi 
gulzorlar, kompozitsiyalashgan rabatkalar, maysazorlar tashkil- 
lashtirilmoqda. 
Ba’zi 
gulzorlar 
bog‘ning umumiy 
yer 
maydonidan bir necha sm va ba’zan metrga ko‘tarib, ko‘zni 
quvnatadigan ko‘rinishda, to‘rtburchak, parallelogram va munta­
zam ko‘pburchak sifatida barpo etilmoqda.
8.1-rasm. Har xil gul turlaridan gilamli mozaika
k o‘rinishidagi gulzorlar barpo etish kompozitsiyasi.
Barpo etilgan ushbu gulzor va maysazorlar atrofiga har xil 
rangdagi tog‘ toshlaridan hoshiyalar, himoya devorchalari barpo 
etiladi. Shuningdek, bog‘ning umumiy maydonidan kelib chiqib, 
har xil o‘lchamda suv havzalari - hovuzchalar, favvoralar va 
ко‘liar barpo etiladi.
92

---

Barpo etiladigan suv havzalari ichi va atrofiga tog‘ tosh- 
laridan chiroyli ko‘rinishdagi himoya devorchalari tiklanadi. 
Ilarpo etiladigan suv havzalari, ariqchalar, ko‘llar atrofiga 
scrsoya manzarali daraxt, buta ko‘chatlaridan ekib boriladi, bu 
esa, o‘z navbatida, suv sathining toza bo‘lishiga, yozning issiq 
kunlarida mikroiqlim barpo bo‘lishiga sharoit yaratadi.
8.2-rasm. B og‘-parklarda suv havzalari kompozitsiyasining k o‘rinishi.
Gulzorlarni tashkil qilish loyihalash va ulami amaliyotda 
bajarishdan iboratdir. Gulzorlar loyihasini xiyobonlar, istirohat 
bog‘lari va qurilishi mo‘ljallangan boshqa joylardan ajratilgan 
holda amalga oshirish mumkin emas.
“Gulzor” deganda, turli obyektlami bezatish uchun moijal- 
langan va o‘zida maysazorlar, yo‘lakchalar, bir yillik va ko‘p 
yillik gullovchi hamda manzara beruvchi bargli o‘simliklar 
hamda kichik arxitektura shakllarini mujassam etgan maydon 
tushuniladi.
93

---

Gulzorlar qisqa vaqtli dam olish va bezatish uchun ishla- 
tiladi, shuningdek, joyning konfiguratsiyasiga ko‘ra, turli 
shakllarda - to‘rtburchak, cho‘zinchoq, yumaloq, to‘g‘ri 
burchak bo‘lishi mumkin. Gulzorlar turli o‘lcham va shakldagi 
klumbalar, maysazoming yashil fonidagi rabatkalar va hoshiya- 
lardan 
tashkil 
topadi. 
Gulzorlar 
maydoni 
kichikroq 
maydonchadan (4-5 dan 20 m2 gacha) 1 gektargacha va undan 
ko‘proq bo‘lishi mumkin.
Barpo qilinadigan gulzorlar aniq tarkibiy qismlarga ega 
bo‘ladi: 1) turli shakldagi gul ekinlari; 2) yo‘lakchalar; 3) may­
sazor. Ulaming klassik mos tushishi, gul ekinlari maydoni, 
yo‘lakchalar va maysazorlaming 3:5:8 munosabati hisoblanadi. 
So‘nggi yillarda maysazorlar uchun ko‘proq, gullar uchun esa 
kamroq joy ajratilyapti.
Yuqorida aytilganidek, eng chiroyli gulzorlar, gul ekinlari, yo‘- 
laklar va maysazorlaming 3:5:8 yoki 5:8:13 nisbatida barpo qili­
nadi.
Misol.
Gulzor uchun 400 m2 yer ajratilgan. «Oltin propor- 
siya» qoidasiga ko‘ra, (3:5:8) yig‘indida 16 ta bo‘lim hosil 
bo‘ladi: 400 m2:16=25m ni oltin proporsiya sonlariga ko‘pay- 
tirsak, quyidagilami olamiz: 25m -3=75m - bu maydon gul