Texnik jihatdan tartibga solish tizimlarining sifatni boshqarishdagi o

2.7.5. Kompleks standartlashtirish

Kompleks standartlashtirish (KS) - bir maqsadga yo'naltirilgan va o'zaro bog'liq talablar tizimini qo‘llash va KS ning obyektiga hamda uning asosiy elementlariga ta'sir qiluvchi material va nomaterial

70

faktorlarni, shuningdek, aniq masalalami optimal hal qilishni ta'minlash maqsadida olib boriladigan standartlashtirishdir.

Kompleks standartlashtirish elementlariga quyidagilar kiradi:

• 
  moddiy kirish (xomashyo, materiallar, butlovchi qismlar, yarim-
  fabrikatlar);
  
• 
  nomoddiy kirish (ishlab chiqish, loyihalash, sinovlar, ishlab chiqa-
  rishga qo'yish va h.k.);
  

-texnologik kuzatib borish (texnologik jarayonlar, yo'riqnomalar, reglamentlar, retsepturalar, texnologik va sinov asbob-uskunalari va h.k.)lami tashkil qiladi.

Kompleks standartlashtirishning asosiy vazifalari:

• 
  xomashyo, material, butlovchi buyumlar kabi o'zaro bog^Miq
  elementlar, ularni tayyorlash texnologiyasi, taxlab joylashtirish idishi,
  tashish va foydalanishda talab me'yorini ma’lum darajada belgilab
  qo'yish;
  
• 
  pirovard natijada yuqori sifatli mahsulot yoki xizmatlarni ro'yobga
  chiqaradigan, o'zaro bogMangan vositalari bo'yicha standartlami ishlab
  chiqish, joriy etish kabi ishlami belgilab qo'yish;
  
• 
  umumtexnika va soha komplekslari bo'yicha nomoddiy (hujjat-
  lashtirish tizimi) obyektlarga o'zaro bog^Miq me'yor va talablarni o'ma-
  tishdan iborat.
  

Kompleks standartlashtirish dasturiy hujjat bo^Mib, ishlab chiqarila-digan yoki qayta ishlanadigan pirovard mahsulot texnik darajasi va sifatiga ashyo, material, butlovchi qismlar, jihozlar, metrologik ta'minot bo'yicha muvozanatlangan me'yoriy hujjatlar kiradi. Ishlami bajarish muddatlari va tadbirlar ro'yxati bo'yicha ko'zda tutilgan barcha me'yoriy hujjatlami ishlab chiqarish va joriy etish jarayonlarini to^Ma qamrab olinganligini anglatadi.

Kompleks standartlashtirish obyektlari va ularni tanlash mezonlari. Kompleks standartlashtirish obyektlari ba'zi mahsulot yoki standart turlari t>o‘yicha chuqurlashtirilgan talablar bo'yicha hamda bir turli obyekt guruhlari va murakkab obyekt tizimlari ko'rinishida bo^Mishi mumkin. Masalan:

a) rangli televideniye muammosini hal etishda nafaqat qabul qilish tizimini, balki maxsus uzatish vosita va tizimlarni (stansiya) xalqaro talablar darajasida amalga oshirish dasturlari majmuasini yaratish zarur boMishi mumkin.

71

b) yarim o'tkazgichli asboblar guruhi: diodlar, tunelli diodlar barqarorlashtirgichlari, tranzistorlar va hokazo.

4. 
   ayrim mahsulot turi, qoMlanadigan ashyo material, butlovchi
   qismlar bilan birgalikda;
   
5. 
   zarur bo‘lganda standartlaming ba'zi talablari, sifat ko'rsatkichi
   bitta bo'lishiga qaramay, o'zaro bog'liq omillarini chuqurroq taxlil
   etilishi.
   

Kompleks standartlashtirish obyektlarini tanlash mezonlari sifatida quyidagi.asosiy ko'rsatkichlarni olish mumkin:

• 
  kompleks standartlashtirish obyekti bo'la oladigan darajada
  iqtisodiy maqsadga muvofiq ishlab chiqarish hajmi:
  
• 
  ish unumdorligini oshirishda samara beradigan mehnatni qayta
  taqsimlash, ilmiy tashkil qilish, ba'zi bir buyum va butlovchi element-
  lami alohida ajratilgan holda ishlab chiqarish;
  
• 
  sifatni va raqobatbardoshlikni oshishida iqtisodiy samara
  beradigan obyektlar:
  
• 
  konstruktorlik, texnologik va ekspluatatsiya ko'rsatkich!arini
  o'zaro bogiiqligida iqtisodiy samara beradigan obyektlar.
  

Kompleks standartlashtirishning yuqori texnik-iqtisodiy samarador-ligi eng muhim prinsiplarga rioya etilganda quyidagilar ta'minlanadi:

Tizimlilik - o'zaro bog'langan talablarni obyektning ham o'ziga, obyektni yaratish va ishlatishda foydalaniladigan elementlarga ham o'matish.

Komplekslik va maqbul cheklov - obyekt sifatiga ko'plab element-lardan eng muhim ta'sir ko'rsatuvchi va hal qiluvchi faktorlarni standartlashtirish kerak.

Istiqbollilik - oldinlovchi standartlarni yaratish.

Amaldagi me'yoriy hujjatlar bilan bog'lash - me'yoriy hujjatlar mavjud joylardan maqsadga muvofiq hajmda foydalanish.

Realizatsiya (amalga oshirish) - standartlashtirish natijalarini joriy etish.

Kompleks standartlashtirish bo'yicha ishlarni tashkil qilish, ko'plab ishlab chiqaruvchi tashkilotlarning harakatini muvofiqlashtirishga imkon beradigan kompleks standartlashtirish dasturlarini (KSD) ishlab chiqish va amalga oshirish bilan ta'minlanadi.

KSD mahsulotning eng muhim turlarini: tarmoqlararo qo‘llash mahsulotlarini; bir turdagi mahsulotning eng muhim turlarining guruh-larini qamrab oladi.

72

KSD tuzilishiga quyidagi bo'limlar kiradi: oxirgi mahsulot, oxirgi mahsulotning tarkibiy qismlari; xomashyo, materiallar, yarimfabrikatlar, butlovchi qismlar; xarid buyumlari; ishlab chiqarishning texnik vosita-lari; ishlab chiqarishni tayyorlash usullari va boshqalar.