GATT / WTO doirasida o’tkazilgan muzokaralar bosqichlari (raundlar)
#
JST raundlari
Yil
A’zo mamlakatlar soni
Natijalar
1
Gavana raundi
1947
23
GATT kuchga kirdi.
Tariflarni pasaytirish
2
Annesi raundi
1949
13
Tariflarni pasaytirish
3
Torkvey raundi
1950
34
Tariflarni pasaytirish
4
Jeneva raundi
1956
22
Tariflarni pasaytirish.Rivojlanayotgan mamlakatlarga nisbatan, strategiya ishlab chiqish, kelishuv a’zolari sifatida ularning mavqeini yaxshilash
5
Dillon raundi
1960-1961
45
Tariflarni pasaytirish
6
Kennedi raundi
1962-1967
48
Muayyan tovarlar uchun emas, balki birinchi marta hamma tariflarni pasaytirish
Antidemping kelishuvi (AQSh da Kongress tomonidan rad etilgan)
7
Tokio raundi
1973-1979
99
Sanoat mahsulotlariga tariflarni pasaytirish
Notarif savdo to’siqlarini pasaytirish
GATT tizimini kengaytirish
Urugvay raundi
1986-1994
125
Tariflarni pasaytirish
Notarif choralar
GATT ning o’rnini bosuvchi JST ni tashkil etish
Doha raundi
2001-hozirgacha
164
Tariflarni pasaytirish
TRIPS (Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights) — Intellektual mulk huquqlarining savdo jihatlari bo'yicha bitim
JST ning qoidalari (subsidiyalar, antidemping, mintaqaviy savdo kelishuvlari, qishloq xo’jaligi)
2013 yil Bali. Islohotlar paketi: Bojxona bojlarini soddalashtirish
JST hozirgi kunga qadar xalqaro savdoni tartibga solishda qo’llaydigan muhim qarorlar Urugvay raundida (1986-1994 yillar) qabul qilindi. Unda 123 ta mamlakat qatnashdi. Ushbu raund JST tomonidan tartibga solinadigan masalalar doirasini yanada kengaytirdi.
U xalqaro xizmatlar savdosi, shuningdek, bojxona bojlari miqdorini kamaytirish, ayrim tarmoqlar (shu jumladan, qishloq xo'jaligi) mahsulotlarining xalqaro savdosini tartibga solishni kuchaytirish dasturi va milliy iqtisodiy siyosatning mamlakat tashqi savdosiga ta'sir qiluvchi yo'nalishlari ustidan nazoratni kuchaytirishning sa'y-harakatlarini faollashtirishni o'z ichiga oldi.
Tovarlarni qayta ishlash darajasining oshib borishida bojlarining eskalatsiyasi to’g’risida qaror qabul qilindi. Kiyim-kechak, to'qimachilik va qishloq xo'jaligi mahsulotlari savdosini liberallashtirish davom ettirildi. Biroq, oxirgi tartibga solish vositasi sifatida bojxona bojlari hisoblandi.
Antidemping chora-tadbirlar sohasida "qonuniy subsidiyalar" va "maqbul subsidiyalar» tushunchalari qabul qilindi, va ularning qatoriga hajmi tovar umumiy importining 3% dan kam bo’lmasligi yoki umumiy qiymatining kamida 1% ni tashkil etishi sharti bilan atrof-muhitni muhofaza qilish va mintaqaviy rivojlanish qaratilgan subsidiyalar kiritildi. Boshqa barcha subsidiyalar noqonuniy deb ataldi va tashqi savdoda ulardan foydalanish taqiqlanadi.
Tashqi savdoga bilvosita ta'sir ko'rsatadigan iqtisodiy tartibga solish masalalari qatoriga qo'shma korxonada ishlab chiqarilgan tovarlarni minimal eksport qilish, mahalliy komponentlardan majburiy foydalanish va boshqa qator talablarni kiritdi.
Jahon savdo tashkiloti (JST). Urugvay raundida GATTning vorisi bo'lgan va uning asosiy qoidalarini saqlab qolgan JSTni yaratishga qaror qilindi. GATT jahon savdosini tartibga solish huquqiy mexanizmning asoslarini yaratdi: savdo munosabatlarida diskriminatsiyaga barham berish, adolatli raqobat asosida xalqaro savdoni rivojlantirish. GATT faoliyatida erishilgan yutuqlardan biri ishtirokchi mamlakatlarning o'rtacha bojxona to'lovining bir necha marta pasayishi bo'ldi.
Liberalizmning ushbu tamoyillari 161 mamlakatni birlashtirgan JST faoliyatida yanada rivojlanmoqda. JST yaxshi tashkil etilgan boshqaruv tuzilmasiga ega - Vazirlik konferentsiyasiga (har ikki yilda bir marta yig’iladi) Savdo siyosatini tahlil qilish va nizolarni hal qilish bo'yicha Bosh kengash bo'ysunadi, bu esa o'z navbatida Tovarlar savdosi Kengashi, Xizmatlar savdosi Kengashi va Intellektual mulk huquqlarining savdo jihatlari bo'yicha kengash vazifalarini kuzatadi. Kengashlarni texnik qo'llab-quvvatlash bosh direktor boshchiligidagi JST kotibiyati tomonidan amalga oshiriladi.
JST doirasida jahon tovar savdosini xalqaro tartibga solish ikki muhim tamoyilni amalga oshirishni nazarda tutadi: kamsitmaslik (eng ko'p qulaylik yaratish tartibi) va bozorga kirishni ta'minlash. Shunday qilib, birinchi printsip har bir mamlakat boshqa mamlakatlar bozorlarida eksportini himoya qilish kafolatlarini oladi va milliy bozorga import qilish uchun teng sharoitlarni ta'minlaydi. Ikkinchisi-ishtirokchi mamlakatlarning savdo rejimlari masalalarida oshkoralik va shaffoflik bilan ta'minlanadi.
JST BMTning faoliyat doirasiga kirmaydi. Bu unga o'z mustaqil siyosatini amalga oshirish va qabul qilingan kelishuvlarga rioya qilish bo'yicha ishtirokchi mamlakatlar faoliyatini nazorat qilish imkonini beradi.
