Talaba huquqi va vazifasi

FOYDALI QAZILMA KONLARINI GEOTEXNOLOGIK USULDA QAZIB OLISHNING FIZIKA-KIMYOVIY ASOSLARI VA JARAYONLARI

Reja:

1. 
   Tog’ jinsi massivlarining fizik-kimyoviy xususiyatlari.
   
2. 
   Geotexnologik usulning asosiy jarayonlari.
   
3. 
   Gidravlik jarayonlar.
   

Darsning maqsadi: Talabalarni foydali qazilma konlarini geotexnologik usulda qazib olishning fizika-kimyoviy asoslari va jarayonlari bilan tanishtirish.
Tog’ jinsi massivlarining fizik-kimyoviy xususiyatlari

Foydali qazilma konlarini qazib olishda tog’ jinslari massivining gidravlik xususiyati bir muncha katta ahamiyatga ega bo’ladi. Gidravlik xususiyatning asosiy guruhi filtrasiya hisoblanadi.

Filtrasion xususiyat birinchi navbatda g’ovaklikka bog’liq, ya'ni tog’ jinsi tarkibidagi mineral bo’laklari yoki ularning agregatlari orasidan o’tgan barcha bo’shliqlar yig’indisi.

Umumiy govaklik - tog’ jinsi bo’lagidagi bo’shliq va g’ovaklar umumiy hajmining tog’ jinsi hajmiga nisbatiga teng.

Dinamik govaklik - faqatgina suyuqlik filtrlanishi mumkin bo’lgan g’ovaklar, ko’pincha uni ochiq (samarador) g’ovaklik ham deb ataladi.

Tog’ jinslarini o’zidan suyuqlik va gazlarni o’tkazishi o’tkazuvchanlik va filtrasiya koeffisientlari bilan xarakterlanadi. Hozirgi vaqtda samarador, mutloq va nisbiy o’tkazuvchanliklar mavjud.

Bu xususiyatlardan tashqari tog’ jinslarini gidravlik xususiyatlariga quyidagilar ham kiradi: namni o’zida saqlash, suv uzatish, suvga chidamlilik, kapillyarlik, shishish, torayish, adsorbsiya va xakozo.

Foydali qazilma konlarini geotexnologik usul bilan qazib olishda tog’ jinslari massivining alohida mexanik va akkustik xususiyatlarini ham hisobga olish zarur. Alohida mexanik xususiyatlarga, mustahkamlik, qattiqlik, plastiklik misol bo’ladi.