Тад¢и¢от мавзусининг долзарблиги

Социал-иқтисодий жараёнларни молиявий

тартибга солиш

• Давлат даромадларининг олинишини қуйидагиларга таъсир этиши мумкин деб, ажратиб кўрсатса бўлади

• баҳоларни шакллантиришга (бу, асосан, эгри (билво-сита) солиқлар)

• ишлаб чиқариш харажатларига (мол-мулкнинг қийматидан, истеъмол фондидан олинадиган солиқлар, социал характердаги нобюджет фондларга ажратмалар)

• жамғармалар ҳажмига (инвестицион имтиёзлар)

• бандлилик ва шахсий истеъмолга (меҳнат ҳақи фондидан олинадиган солиқлар, аҳоли бандлик фондига ажратмалар ва ҳ.к.лар)

• Давлат даромадлари кўринишлари ва уларни ундириш механизмларининг хилма-хиллиги давлатга маълум бир товарлар ва хизматларга бўлган талабни мақсадли йўналишда тартибга солиш, энг самарали технологиялар, импорт маҳсулотлари ва ҳ.к.ларни танлашга имконият беради

• Солиқларнинг ҳар бир конкрет тури социал-иқтисодий жараёнларни тартибга келтиришнинг табақалаштирилган йўналишига эга

• Божхона божлари эса миллий ва хорижий ишлаб чиқарувчиларнинг рақобатбардошлигига ўз таъсирини кўрсатади

• Социал-иқтисодий жараёнларни молиявий
• тартибга солиш

• Давлат даромадлари ва давлат харажатлари молия мазмунини намоён этувчилар сифатида иқтисодиётда ва социал соҳада содир бўлаётган жараёнларга жуда кучли таъсир ўтказиб, уларнинг динамикаси ва йўналишини кескин ўзгартириб юбориши мумкин

• Такрор ишлаб чиқариш параметрларини ўзгартириш (корректировка қилиш) мақсадида молиявий муносабатларнинг барча аспектларидан (йўналишларидан) фойдаланиш бўйича давлат томонидан ташкил қилинадиган фаолиятга социал-иқтисодий жараёнларни молиявий тартибга солиш дейилади

• Макро- ва микродаражада жамият эҳтиёжларининг максимал қондирилишини таъминлайдиган жамғармаларни тақсимлашнинг прорпорцияларини ўрнатиш молиявий тартибга солиш жараёнида ечиладиган асосий вазифа ҳисобланади. Бу нарса шахсий, жамоа ва ижтимоий манфаатлар, қадриятлар ва бой-ликларнинг оқилона инобатга олинишини кўзда тутади ва самарали ишла-ётган бозор механизми билан давлатнинг таъсири тизимини қўшиш муаммоларининг молиявий аспектини (йўналишини) акс эттиради

• У кишилик жамиятининг табиий тараққиёти натижасида дунёга келган ҳамда иқтисодиёт ва социал соҳа соғлом фаолият кўрсатишининг ажралмас қисми (шарти) ҳисобланади

• Молиявий тартибга солишнинг субъекти давлат тузилмалари бўлса, унинг объекти ижтимоий тизим иштирокчиларининг даромадлари ва харажатларидир

• Бозор хўжалигининг молиявий регуляторлари
• (тартибга солувчилари)

• бюджетга
• солиқли ва носолиқли тўловлар

• умумий ва
• мақсадли субсидиялар

• молиявий
• имтиёзлар ва санкциялар

• нобюджет фондларнинг даромадлари ва харажатлари

• бюджет ташкилотларининг эксплуатацион харажатлари

• давлат корхона ва таш-килотларининг даромадлари ва харажатлари

• Молиявий таъсир кўрсатишга тартибга солишнинг қуйидаги кўринишлари (шакллари) хос

• Тўғридан тўғри
• (бевосита)

• эгри (билвосита)

• аралаш

• Молиявий таъсир кўрсатишнинг тўғридан-тўғри (бевосита) тартибга солиш шакли қуйидагилар орқали намоён бўлади

• тўғри (бевосита) умумдавлат солиқларини ундириш

• бюджет ва марказлаш-тирилган нобюджет фондларга солиқлар ва тўловлар ставкаларини оши-рилган ёки камайтирилган тарзда қўллаш

• тараққиёт бюджетидан харажатларни молиялаштириш

• давлат харажатларининг нормативлари ўлчамини ўзгартириш

• молиявий интизомни бузганлиги учун жарималар, пеняларни ундириш

• Тартибга солишнинг эгри (билвосита) шакллари ўз ичига қуйидагиларни олади

• давлат томонидан эгри (билвосита) солиққа тортиш

• давлат жорий харажатларини амалга ошириш

• Боди З., Мертон Р.С. Учебник. Финансы. М.: “Вильямс ”, 2007. – 347 с.
• Malikov T. Moliya. O‘quv qo‘llanma. –T.: “Iqtisod-moliya”, 2018. -267 b.
• 3. Malikov T., Olimjonov O. Moliya. Darslik. – T.: “Iqtisod-moliya”, 2019. - 920 b.
• 4. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 18-martdagi “Moliya organlari faoliyatini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida” 2847-sonli Qarori

• Foydalanilgan adabiyotlar ro’yhati

“Moliya” kafedrasi dotsenti, iqtisodiyot fanlari bo‘yicha falsafa doktori Jumaniyazov Inomjon To‘raevich

• [e-mail]

• E’tiboringiz uchun rahmat!