Sport patologiyasi asoslari Reja

Tibbiy reabilitatsiya. 
O`tkir yoki surunkali zo`riqish, kasallik, shikastlanishdan keyin sportchini 
tibbiy reabilitatsiya qilish, ya`ni sportchining umumiy va sport ish qobiliyatini 
tiklashning ahamiyati beqiyosdir. 
Zero zo`riqish, kasallik, shikastlanishdan keyin, sportchi imkon darajasida, 
nafaqat klinik jihatdan sog`lomlashtirilishi, balki sportchi organizmining avvalgi 
funksional holatini to`lig`icha tiklashga erishish masalasiga katta e`tibor 
berilmoqda. Bu O`zbekiston Hukumatining sportchi sog`lig`ini yaxshilashga 
bo`lgan g`amho`rligidir. 
Sportchini tibbiy reabilitatsiya qilish jarayonida sportchining o`zi va treneri, 
ayrim hollarda esa sport vrachi tomonidan quyidagi ikkita xatoga yo`l qo`yilishi 
mumkinligi va buning oldini olish zarurligi haqida unutmaslik lozim: 
- birinchidan, sportchining yaxshi his etishiga asoslangan holda, kuch-quvvati 
to`liq tiklanmasdan turib, trenirovka mashg`ulotlarini vaqtidan oldin boshlab 
yuborish. Buning natijasida hali kuch-quvvati to`liq tiklanmagan sportchi tez orada 
zo`riqib, sog`lig`i yomonlashadi, kasallanadi, hatto sportni butunlay tark etishga 
majbur bo`ladi; 
- ikkinchidan, kuch-quvvati to`liq tiklangan sportchini o`ta avaylash tufayli, 
trenirovkani boshlash muddatining kechiktirilishi: Trenirovka kechiktirib 
boshlangani uchun, yo`qotilgan vaqt o`rnini to`ldirish maqsadida, sportchi
organizmining funksional holatini e`tiborga olmagan holda, mashg`ulot hajmi va 
tezligini qisqa muddat davomida oshirib yuborilishi. Buning natijasida sportchida 
o`tkir yoki surunkali zo`riqish holati yuzaga kelishi.
Tajribali trener bunday buzilishlarga albatta yo`l qo`ymasligi tabiiy. 
Reabilitatsiya jarayonida sportchi kuch-quvvatini tiklashning uch guruh 
omillari qo`llanishi, ular bir-birini to`ldirishi lozim. Jumladan, pedagogik, 
psixologik, tibbiy reabilitatsiya omillari. 
Reabilitatsiyaning pedagogik omillari. Bu sog`lomlashtirilgan sportchilarning 
ish qobiliyatini to`liq ishga solishda asosiy ahamiyatga ega. Bunda trener faoliyati, 
uning bilimi va tajribasi asosiy o`rinni egallaydi. 
Jumladan, trenirovka rejasi va jadvalini ilmiy asosda tuzish, mashg`ulotlar 
hajmi va tezligini sportchi organizmining funksional holatini hisobga olgan holda
belgilash. 
Zo`riqish, kasallik, shikastlanishdan davolanib, tuzalib, sportga qaytgan 
sportchining trenirovka boshlash muddatini sport vrachi belgilaydi.
Trenirovka rejasida asosiy mashg`ulotlar bilan birga, sportchi o`tkazgan 
kasallik yoki shikastlanishni e`tiborga olgan holda, davolash gimnastikasi 
mashqlari ham nazarda tutilishi kerak. 
Davolanishdan keyin, trenirovka boshlanishi davrida sportchi kasallanish 
(shikastlanish yoki zo`riqish) dan oldin, bajarishga moslashgan yuklamaning 30-40 
foizi qo`llanadi. Katta kuch va tezlik talab etiladigan mashg`ulotlar berilmaydi. 
Trenirovka jarayonida sportchi charchamasligi kerak. Mashqlar o`rtasidagi dam 
olish (tanaffus) vaqti odatdagidan uzoqroq bo`lishi lozim. 

---

Trenirovkaning kirish va tayyorgarlik qismlariga ko`proq vaqt ajratiladi. 
Trenirovkada dasturdagi mashg`ulotlar bilan birga me`yorlashtirilgan yurish, 
yugurish, suzish, umumiy rivojlantiruvchi mashg`ulotlar, sport o`yinlari 
o`tkaziladi. Shuningdek, massaj, trenajerlarda shug`ullanish, davolash gimnastikasi 
keng qo`llanadi. 
Trenirovkaning birinchi davrida (bir necha kun davomida) kasallik yoki 
shikastlanishdan endigina sportga qaytgan sportchining o`ziga mos bo`lgan sherik 
(partnyor) topish qiyin, shuning uchun mazkur sportchining shaxsan o`zi 
(indiviudal holda), trenerning maslahati va nazorati bo`yicha, mashg`ulot 
bajarishiga ruxsat etiladi. 
Sportchi organizmining funksional holati yaxshilanishi bilan, mashg`ulot 
hajmi asta-sekin oshirib boriladi. Sport turiga taaluqli maxsus mashg`ulotlar hajmi 
ko`paytiriladi, qo`shimcha mashg`ulotlar kamaytiriladi.