Paleogeografiyasi nisbatan iliq davrlari bilan alohida ajralib turadi.
G o n d v a n a (Janubiy A frika va Avstraliya) dagi m uzliklar erib ketadi.
M uzlar q o ldirgan m o re n a yotqiziqlari h o zir h am yaxshi saqlangan.
T rias davrida Y evropa va Shim oliy A m erikada k atta m aydonlarda
c h o ‘l va c h a la c h o ila r, Sibir va H indixitoy hud u d larid a nam tropik
va subtropik m in taq alar hukm ronlik qilgan.
Qulay iqlimiy sharoim ing mavjud b o ‘lishi o ‘simlik va hayvonot
olamining taraqqiy etishiga sababchi boigan. 0 ‘simliklardan ochiq urug‘-
lilar keng tarqaladi. H ozir yaxshi saqlangan ignabargli daraxtlar o ‘sha
davr o ‘simligidir. Bo‘r daviiga kelib yopiq um g‘li o ‘simliklar rivojlanadi.
M ezozoy erasida yirik hayvonot olami rivojlangan. Yerning paleo
geografik taraqqiyoti davomida hech bir erada mezozoy erasidagidek
organizm lar rivojlangan emas. Olimlarning fikricha, bahaybat dinozavr-
lar G obi ch o ‘lida paydo b o ig a n va dunyoning barcha materiklariga
(Antarktidadan tashqari) tarqalgan. Dinozavrlar ham o ‘txo‘r (ba’zilari-
ning uzunligi 30 m , oglrligi 80 tonnaga yetgan) va yirtqich b o ig an .
Ularning suvda va qum qda yashaydigan turlari bo‘lgan. Ayrimlari baquwat,
ikki orqa oyoqda yurgan va kuchli, uzun dum iga tayangan. Bunday yirt-
qichlam ing b o ‘yi 12 m b o lib , tez yugura olgan. Tadqiqotchilar dino
zavrlar to ‘d a -to ‘da b o lib yashagan deb hisoblamoqdalar.
0 ‘zbekiston Respublikasining janubiy rayonlarida (Surxondaryo,
Q a sh q ad ary o ) d in o za v rla r yashaganligi h aq id a d alillar topilgan.
T urkiston tizm asidan uchuvchi dinozavr avlodining toshqotgan nus-
xasini topishgan. U la r hozirgi k o ‘rshapalaklarga o ‘xshash b o ig a n
(Г авр и л о в В. П . П утеш естви я в п рош л ое Зем ли. М ., 1986).
B ahaybat d in ozavrlarning qirilib ketishiga b a g lsh la n g a n k o ‘p-
lab g‘oyalar aytilgan. D inozavrlarning qisqa vaqt ichida (1 m ln yil
atrofida
„buyuk qirilish“ deb nom olgan) qirilib, yo ‘q b o lib ketishiga
iqlimning o ‘zgarishi, kosmik nurlanishning har 10 mln. yilda kuchayishi
(n o rm al holatdagi m e ’yoridan 7 baro b ar k o ‘payib ketadi), virus
epidem iyasining ta ’siri, dinozavrlar ju d a qattiq p o ‘stli tuxum q o ‘yisha
boshlagani sababli u n d an bolalari yorib chiqa olm agan. Shuningdek,
org an izm d a natriy yetishm asligi oq ib atid a nerv sistem asi ishdan
chiqadi, tu p ro q d a stronsiy tarkibining ortishi suyakdagi kalsiy o ‘m ini
qo playdi va n a tija d a suyak kasaliga d u c h o r b o la d i, o z u q an in g
yetishm asligi h am qirilishga sabab b o ig a n .
Download
Do'stlaringiz bilan baham: