Qurilishda marketing tushunchasi va mohiyati

4.3. Qurilish xizmatlarida marketing-miks
"Marketing-miks" tushunchasi 1964-yilda Neil Borden tomonidan chop etilgan "marketing-miks kontsepsiyasi" maqolasida paydo bo'ldi. Ushbu kontsepsiya yordamida Borden kompaniyaning mahsulotini rivojlantirish va marketing rejasini yaratish uchun zarur bo'lgan barcha marketing vositalarini tizimlashtirish va tavsiflashni xohladi. Bordenning marketing strategiyasini ishlab chiqish uchun bunday qulay vositani yaratish uning sherigi Jeyms Culliton tomonidan ilgari surildi. 1948-yilda Jeyms kompaniyaning marketologini kompaniya uchun eng kerakli shaxs etib belgilanadi.
Borden bo'yicha marketing-miksining dastlabki tarkibiy qismlari: narxlash, brending, tarqatish, shaxsiy sotish, reklama, reklama tadbirlari, qadoqlash, xizmat ko'rsatish, mahsulotni ishlab chiqish kabi elementlar kiritilgan.Bu model nazorat va bozorda tovarlarni samarali targ'ib qilish uchun kerak deb hisoblangan. Marketing-miks konsepsiyasining asosiy maqsadi mahsulotning qiymatini oshirishga imkon beradigan strategiyani ishlab chiqishdan iborat bo'lib, bozorda kompaniyaning uzoq muddatli daromadini maksimal darajada oshirishga yordam beradi.
XX asrning 70 yillarning o‘zidayok Teodor Devitt ta’kidlab o‘tgan edi: «Zamonaviy raqobat bu nafaqat korxonalar tomonidan ishlab chiqilgan mahsulotlar orasidagi raqobatdir, balki raqobat korxona o‘z mahsulotlariga qo‘shimcha tarzda taklif qiladigan mahsulot va xizmatlar orasidadir, ya’ni reklama, xizmat ko‘rsatish, xaridorlar didiga mos ravishda qadoqlash, foydalanish bo‘yicha maslahat berish, moliyalashtirish, ta’minotning buyurtmaga xos amalga oshirish va boshqa xaridorlar tomonidar qadrlanidigan hatti-harakatlar».
Bunday faoliyatlar kompleksiga misol tarixasida «4P» konsepsiyasini ko‘rib o‘tish mumkin, ya’ni har biri «R» tarifi bilan boshlanuvchi marketingning 4 elementlar:

• 
  Mahsulot (product)
  
• 
  Narx (price)
  
• 
  Mahsulotlarni tarqatish, distribyusiya (place)
  
• 
  Sotish va sotishni rag‘batlantirish (promotion)
  

Yuqoridagi marketing elementlarni boshqarish va ular yordamida maqsadli bozorda faoliyat olib borish marketing faoliyatining xarakatlar negizidir. Sodda qilib aytganda, marketing-miks - korxona marketing faoliyatining elementlarining yig‘indisidir. Ana shu elementlarni boshqarib korxonalar xaridorlar talabini optimal qondirishga va o‘z oldiga qo‘ygan maqsadiga erishishga harakat qiladi.
“Marketing-miks” modeli biznes strategiyasining asosiy elementi hisoblanadi. Ushbu model oddiy va ko'p qirrali bo'lib, bozorda kompaniyaning mahsulotini samarali rivojlantirish uchun bir nechta tekshiruv varapeidir. Uning soddaligi sababli, marketing-miks modeli har qanday biznes sub’ekti tomonidan ishlatilishi mumkin- hatto marketing bo'yicha mutaxassis bo'lmagan shaxs ham.
Dastlab, marketing kompleksi to'rtta elementdan (4P) iborat bo'lib, keyinchalik murakkablashdi va natijada 5P va 7P marketing kompleksiga o'tdi. ushbu paragrafda biz uchta modelni ko'rib chiqamiz.
Marketing-miks programmasi - korxona rahbariyati tomonidan belgilangan maqsadlarga erishish va bozorda o‘z o‘rnini egallashga yo‘naltirilgan qarorlar yig‘indisidir. Marketing-miks elementlarini marketing faoliyatidagi bir-biriga bog‘liq bo‘lgan “4R” yo‘nalishi bo‘lib, ular birgalikda birikib yaxlit bir tizimni ya’ni maqsadli bozorga kirib borish va faoliyat olib borish tizimini tashkil qiladi. Marketing-miks elementlari o‘z navbatida kategoriyalar bo‘lib o‘z ichiga ko‘pgina komponentlarni qamrab oladilar