Pedagogik psixologiya

7. Kommunikativ qobiliyati - bu bolalar bilan muloqotda bo’lishga, o’quvchilarga yondashish uchun to’g`ri yul topa bilishga, ular bilan pedagogik yuqtai-nazardan maqsadga muvofiq o’zaro aloqa bog`lashga pedagogik taktning mavjudligiga qaratilgan qobiliyatdir. Pedagogik takt psixologiyasini o’rganishda psixolog I.V.Straxov byenihoyat katta xissa qushgan.

Uning fikricha bunda muhimi o’quvchilarga ta'sir etishning eng qulay usullarini topa bilish, tarbiyaviy ta'sirni qullashda maqsadga muvofiq pedagogik choralarga e'tibor berish, aniq pedagogik vazifalarni hisobga olish, o’quvchi shaxsining psixologik xususiyatlari va uning imkoniyatlari hamda mazkur pedagogik holatlarini hisobga olish zarurdir.

Pedagogik taktning yaqqol ifodalaridan biri - har qanday pedagogik ta'sirga nisbatan qo’llaniladigan chora-tadbirlarni (rag`batlantirish, jazolash, pand-nasiHat) his eta bilishdan iboratdir. Farosatli o’qituvchi bolalarga e'tibor berib, ziyraqlik bilan qaraydi, ularning individual psixologik xususiyatlari bilan hisoblashadi. «U biz bilan Hayron qolarli darajada, ajoyib, yaqin do’stlarcha yaqin munosabatda bo’ladi»; «Bizning tarix o’qituvchimizning kuchli tomoni - har kimga qanday yondoshishini bilar edi»; «Eng yomoni - o’qituvchining o’quvchilar oldida xushyorlik qilishidir. Bizning zoologiya o’qituvchimiz Farida opamlar shundaylardan edi: ular nimaiki qilib bo’lsa-da, u bolalarni o’ziga qaratish uchun xushomadgo’ylik qilardi! Nega ular o’zlarini bunchalik kamsitib yerga uradi? deb o’ylar edim. Axir ular o’z fanini yaxshi bilardiku»; «IbroHim aka esa, qarabsanki, Hech narsadan Hech narsa yuq, kishi diliga ozor berar, tushirib qolar yoki byeHudaga urishib, koyib berar edi».

Pedagogik kadrining yo’qligi ko’pincha og`ir oqibatlarga olib keladi. Toshkyent maktablaridan birida ona tili va adabiyot o’qituvchisi o’quvchilorga juda ko’p talablarni quyganu, ammr Hech qanday izchillik bilmagan: bir vazifa berib turib, shu zahotyyoq boshqa talablarni quya boshlagan. Arzimagan xatolar, targib bo’zishlar ruy bersa, shu zaHotiyoq mazmunan va shaql jiHatidan o’ta va alam qiladigan qyeskin gaplarni qilib, «2» qo’yardi.

Masalan, daftarning chetida qoldirilgan joyning xatoligi yoki intizom bo’zganlik kabi va arzimagan iarsalar uchun yopishgani-yopishgan edi. O’qituvchining bu hatti-harakatlari uchun o’quvchilarda dard, alam tulib toshgandi. Ko’p o’tmay o’quvchilarning noroziliga va qat'iy e'tirozi ochiqdan-ochiq namoyishkorona bildirilib, o’qituvchiga quloq solmaydigan, ataylab intizom bo’zadigan o’qituvchini kyeskin tanqid qiladigan bo’lib qoldilar. Bunday achinarli aHvol faqat ana o’sha o’quvchi maktabdan kyetgandan keyingina to’zatildi.

O’qituvchining pedagogik takti masalasi munosabati bilan shuni Ham aytish joyizki, qachon o’quvchilar o’qituvchining ijobiy xislatlari to’g`risida gapirar ekanlar, ular Hamisha o’qituvchining adolatliligi kabi xislatlarini birinchi o’ringa quyadilar.

«Ko’p Hollarda noHaq ish qiladilar biror masalani yaxshilab tekshirib ko’rmasdan ish to’tadilar». O’qituvchining bunday xislatiga o’quvchilar nyechundir achinshini talabchanli munosabatida bo’ladilar O’qituvchining adolatsizligi yomon oqibatlarga olib kelishi mumkin. Bu tug`rida Har qaysimiz maktab amaliyotidan qandaydir tasavvurga egamiz.