O’zbekiston respublikasisog`liqni saqlash vazirligi toshkent farmatsevtika instituti

 
 
 
  
 
 
Guruh  –  odamlarning  birgalikdagi  faoliyat  mazmuni 
yoki  muloqotda  bo„lish  xarakteri  kabi  qator  belgilarga 
asoslangan ijtimoiy jamoa. 

---

 
108 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
                                      
  
 
 
 
Amerikalik sotsiologlar referent guruhlarning bir necha turlarini farqlaydilar. 
Normativ guruhlar. Shaxs bu guruhdagilarni ma'qullaydi, ularga amal qilishga hamisha 
tayyor bo'ladi. Bunday guruhlarga, birinchi navbatda, oilani, diniy yoki milliy uyushmalarni, 
kasbiy guruhlarni ki-ritish mumkin. Masalan, o'zbek xalqi uchun dasturxon atrofiga o'tir-gan 
zahoti yuziga fotiha tortish, mezbonlarning mehmonlarga «xush kelibsizlar» deyishlari 
norma hisoblanadi va har bir oilada shunday harakatlarga nisbatan ijobiy ustanovka 
shakllanadi. 
Qiyoslash guruhlari. Shaxs bu guruhga kirishga, uning ma'qulla-shiga muhtoj boimaydi, 
lekin o'z harakatlarini j'o'lga solishda unga asoslanadi. Negativ guruhlar. Shaxs ularning 
xatti-harakatlaridan ataylab voz kechadi. Chunki bunday guruhlar uning shaxsiy 
qarashlaridan mutlaqo farq qiladi. 
Diffuz guruh stixiyali, tasodifan to'plangan va shaxslararo muno- ? sabatlar bevositalik 
asosida qurilgan kishilar birligidir. Bu guruhlar miqdori bir necha kishidan minglab kishini 
tashkil qilishi mumkin, masalan, avtobus bekatida to'planib turgan odamlar diffuz guruhiga 
kiradi. Diffuz guruh ma'lum vaqt saqlanib tursa, guruh iy tabaqalanish boshlanadi, ya'ni lider 
ajralib chiqadi. 
Guruh ma'lum ijtimoiy faoliyat maqsadlari asosida to'plangan, muloqot ehtiyojlari 
qondiriladigan insonlar uyushmasidir. Demak, guruh uchun ikkita asosiy mezon mavjud: 
biror-bir faoliyatning bo'lishi hamda u yerda odamlarning o'zaro muloqoti uchun 
imkoniyatning mavjudligi. 
Guruhlarning turlari. Kundalik hayotda shaxs muloqotda bo'ladi-gan, vaqtini birgalikda 
o'tkazadigan kishilar guruhi ham turli xil bo'-ladi. Masalan, agar odamlar ko'chada tasodifiy 
hodisaning tomoshabi-ni bo'lib turishgan bo'lsa, ularni psixologiya tilida guruh emas, olo-
mon deb atashadi. Haqiqiy guruh uchun o'sha odamlarning barchasiga aloqador umumiy 
faoliyat va hamkorlik qilish, bir-birlariga ta'sir ko'r-satish imkoniyati bo'lishi kerak. 
Amerikalik psixolog C. Kuli hamkorlikning darajasiga ko'ra, gu-ruhlarni birlamchi va 
ikkkilamchi turlarga bo'lib o'rganishni taklif etadi. Birlamchi guruhda shaxslararo o'zaro ta'sir 
yuzma-yuz, bevosi-ta ro'y beradi. Masalan, oila davrasida, sinfda hisobchilar xonasida 

---

 
109 
o'tirganlar birinchi guruhga misoldir. 
Ikkinchi guruhdagi odamlarning har doim ham bevosita muloqotda bo'lish imkoniyatlari 
bo'lmaydi. Ular o'rtasidagi munosabat va o'zaro ta'sir bilvosita bo'ladi. 
Jamoa - maqsadlari jamiyat maqsadiga mos keladigan umumiy faoliyat bilan birlashgan 
odamlar guruhi. Jamoa o'spirin va yoshlar-ning shaxsini shakllantirish uchun eng qulay 
shart-sharoitlar yaratila-digan birlik hisoblanadi. Oila jamoasi, maktabdagi o'quv-tarbiya 
jamoasi, korxona jamoasi, nihoyat kechagi maktab o'quvchilari o'rta ma'lumot olganidan 
keyin borib qo'shiladigan mehnat jamoalari shun-day bir ijtimoiy muhit hisoblanadiki, unda 
shaxsning voyaga yetishi va har tomonlama rivojlanishi yuz beradi.