O’zbеkistоn rеspublikаsi

6- masala. XX – XXI asr falsafasining okimlari

G’arb falsafasida XIX asr oxirida boshlangan jarayonlar XX asrda uning yangi, hozirgi noklassik tipi vujudga kelishi bilan yakunlandi.

Hozirgi G’arb noklassik falsafasi muayyan yaxlitlik, birlikni, ifoda etuvchi falsafiy tafakkur shakllanishining o’ziga xos bosqichidir. Unda ayrim asosiy yo’nalishlar – pozitivizm, neopozitivizm, strukturalizm va hokazolar farqlanadi.

Ssiyentistik tendensiya falsafani ijtimoiy fanga aylantirish va dunyoqarash masalalaridan xalos bo’lishga intilish bilan bog’liq. Uni avvalo pozitivizmning har xil, shu jumladan sosiologiya sohasidagi shakllari ifoda etadi.

Ularga falsafaning ijtimoiy bilim uchun ilmiylikning yagona andozasini yaratishga harakat qiluvchi yo’nalishi – strukturalizm yaqin turadi.

Antissiyentistik, ko’p jihatdan irrasionalistik tendensiya fan salbiy ijtimoiy va tabiiy jarayonlarga sabab bo’lib, ong va bilishning boshqa noilmiy shakllarini chetga chiqarib qo’yishidan kelib chiqadi. Falsafiy mulohaza yuritishning bu tipi avvalo hayot falsafasi, ekzistensializm va germenevtikani o’z ichiga oladi.

Mavhum-metafizik tendensiya falsafani borliq va bilishning teran asoslarini aniqlovchi «mutlaq fan» sifatida tasavvur qilish bilan bog’liq. Falsafa o’z mazmunini ijtimoiy fanlarning dalillari va qonunlaridan qat’iy nazar keng ifodalaydi, deb hisoblanadi. Bu tendensiyani diniy falsafaning turli yo’nalishlari ifoda etadi. Bunga fenomenologiya yo’nalishi ham yaqin turadi.

Endi hozirgi zamon G’arb falsafasining muammolari tahlil qilinuvchi eng nufuzli yo’nalishlarini ko’rib chiqamiz.

Pozitivizm falsafaning keng tarqalgan yo’nalishlaridan biridir. Uning muammolari ilmiy bilimning falsafiy tahlili atrofida jamlanadi.